Podejście egzystencjalne w psychoterapii. Psychoterapia egzystencjalna: techniki, metody, przedstawiciele, podstawowe pojęcia

Во все времена люди сталкивались с psychologiczne objawy, takie jak rozczarowanie, zmęczenie życiem, zwątpienie w siebie, przekształcenie się w depresję. Problemy w różnych epokach również były różne, ale uczucia i doświadczenia ludzi są podobne. Dziś coraz częściej człowiek cierpi na utratę sensu życia i wewnętrzną pustkę, które są spowodowane jakimiś kłopotami życiowymi. Psychoterapia egzystencjalna ma na celu pomóc takim ludziom.

Koncepcja psychoterapii egzystencjalnej

Экзистенциальная психотерапия – это свод правил и psychologiczne podejście do powrotu człowieka do normalnego życia pełnego zmartwień i sensu. Tutaj nacisk kładzie się na świadomość siebie nie jako odrębnego przedmiotu, zamkniętego w sobie i swoich doświadczeniach, ale jako części bytu, rzeczywistości wokół. Terapia to odpowiedzialność za własne życie i za to, co się w nim dzieje. Sam termin pochodzi z łacińskiego existentia - „egzystencja”. Psychologia egzystencjalna i psychoterapia są ściśle związane z filozofią. W XX wieku istniał taki kierunek jak „filozofia istnienia”, który w swej istocie jest bliski psychoterapii egzystencjalnej.

Kierunek egzystencjalny w psychoterapiinarodziła się dzięki Serenie Kierkegaard. Jego nauczanie, nad którym pracował w latach 30. XIX wieku, stało się fundamentalne. Jego podstawowe postulaty mówiły, że człowiek jest nieodłączny od świata zewnętrznego, życia społecznego. Głównymi składnikami ludzkiej egzystencji są sumienie, miłość, strach, troska, determinacja. Człowiek zaczyna realizować swoją istotę w sytuacjach ekstremalnych, jakimi są śmierć, walka, cierpienie. Przeceniając przeszłość, człowiek staje się wolny. Kierkegaard wprowadził pojęcie egzystencji, jedynego w swoim rodzaju ludzkiego życia, odrębnego dla każdej jednostki. Odkrył związek z punktami zwrotnymi w losie i samoświadomości, innym spojrzeniem na siebie i na życie po doświadczeniu szoku.

postulaty Bugenthala

James Bujenthal jest prezesem Stowarzyszenia Psychoterapii Egzystencjalnej. W 1963 nakreślił podstawowe koncepcje psychoterapii egzystencjalnej:

• Człowiek jest integralną istotą, która musi…być oceniane i badane w sumie wszystkich jego składników. Innymi słowy, do oceny osobowości nie można wykorzystać funkcji cząstkowych, a jedynie wszystkie czynniki jako całość.
• Życie ludzkie nie jest izolowane, ale powiązane z relacjami międzyludzkimi. Nie można badać osoby bez uwzględnienia jej doświadczenia komunikacyjnego.
• Zrozumieć osobę można tylko poprzez uwzględnienie jej samoświadomości. Jednostka nieustannie ocenia siebie, swoje działania, myśli.
• Człowiek jest twórcą swojego życia, nie jest zewnętrznym obserwatorem, obok którego przelatują obrazy życia, ale aktywnym uczestnikiem akcji. Sam tworzy powstałe doświadczenie.
• W życiu człowieka jest sens i cel, jego myśli skierowane są ku przyszłości.

Psychoterapia egzystencjalna skupia się nabadanie człowieka w życiu, w otaczającym go świecie, z jego życiowymi sytuacjami. Każdy z nas zdobywa własne doświadczenie życiowe w komunikacji z otaczającym nas światem, z innymi ludźmi. To składa się na nasz obraz psychologiczny, bez którego nie można pomóc pacjentowi w psychoterapii. Zestaw cech osobistych nie da pełnej świadomości osobowości, człowiek nie żyje w izolacji, wewnątrz swojego kokonu, stale się rozwija, zmienia formy zachowania, ocenia środowisko i na tej podstawie wykonuje określone czynności. Dlatego niektórzy psychologowie unikają koncepcji osobowości, ponieważ nie pozwala ona w pełni zbadać wszystkich aspektów ludzkiej egzystencji i świadomości.

Cele terapii

Psychoterapia egzystencjalna ma na celuskieruj myśli człowieka we właściwym kierunku, pomóż zrozumieć życie, zrozumieć jego wagę i wszystkie oferowane możliwości. Terapia nie polega na zmianie osobowości pacjenta. Cała uwaga skierowana jest właśnie na samo życie, na przemyślenie niektórych wydarzeń. Umożliwia to świeże spojrzenie na rzeczywistość, bez złudzeń i domysłów, budowanie planów na przyszłość, określanie celów. Psychoterapia egzystencjalna określa sens życia w codziennych troskach, odpowiedzialności za własne życie i wolności wyboru. Ostatecznym celem jest uczynienie go harmonijnym poprzez stworzenie nowego spojrzenia na byt. Można powiedzieć, że terapia pomaga zrozumieć życie, uczy konfrontacji z problemami, szukania sposobów ich rozwiązywania, bada wszystkie możliwości poprawy bytu i zachęca do działania. Pacjenci są postrzegani nie jako chorzy, ale jako ci, którzy nie wiedzą, jak racjonalnie wykorzystać swoje możliwości, zmęczeni życiem. Jeśli człowiek jest zdezorientowany w życiu i myślach, wielkim błędem jest traktowanie go jak chorego. Taka jest opinia przedstawicieli psychoterapii egzystencjalnej. Nie można traktować go jako bezradnego człowieka, wystarczy mu pomóc przemyśleć to, co dzieje się wokół niego i wybrać właściwą drogę, po której będzie szedł w przyszłość sensownie i z konkretnym celem. Celem nie jest zmiana osobowości, ale po przejściu terapii człowiek może sam zrozumieć, że musi coś zmienić, aby poprawić swoje życie, że teraz nie żyje tak, jak chce, ponieważ potrzebne jest zdecydowane działanie. Psychoterapia egzystencjalna to okazja do zdobycia wiedzy i wolności, siły, cierpliwości. Uczy nie zamykać się na rzeczywistość, nie ukrywać przed problemami, ale studiować i odczuwać życie poprzez cierpienie, doświadczenia, rozczarowania, ale adekwatnie je postrzegać.

Psychoterapia i filozofia

Teraz staje się jasne, dlaczegotradycja egzystencjalna w psychoterapii wywodzi się z filozofii i dlatego jest z nią ściśle powiązana. Jest to jedyna nauka psychoterapeutyczna, której zasady uzasadnia filozofia. Duńską myślicielkę Seren Kierkegaard można nazwać założycielką nauczania egzystencjalnego. Inni zachodni filozofowie, którzy wnieśli wielki wkład w rozwój szkoły egzystencjalnej: niemiecki filozof, klasyk filozofii egzystencjalnej M. Heidegger, a także M. Buber, P. Tillich, K. Jaspers, francuski filozof Sartre i wielu inne. Z biegiem lat psychoterapia egzystencjalna stała się powszechna. Przedstawiciele filozofii rosyjskiej również nie stali na uboczu i wkładali nie mniej wysiłku i wiedzy w nauczanie egzystencjalne. Są to V. Rozanov, S. Frank, S. Trubetskoy, L. Shestov, N. Berdyaev.

Po raz pierwszy postanowiłam połączyć filozofię i psychoterapięSzwajcarski psychoanalityk L. Binswanger. Taką próbę podjął w latach 30. XX wieku, proponując egzystencjalne podejście do psychoterapii. Paradoks polega na tym, że nie praktykował tego kierunku, ale był w stanie określić podstawowe zasady wewnętrznego świata człowieka, jego zachowanie i reakcję na otaczającą rzeczywistość oraz położyć podwaliny pod terapię. Można go nazwać twórcą psychoterapii egzystencjalnej. Medard Boss, szwajcarski psychiatra, zaproponował swoją koncepcję, pierwszą w swoim rodzaju. Stało się to w latach 50. XX wieku. Za podstawę przyjął nauki niemieckiego filozofa Heideggera i przekształcił je na użytek psychoterapii. Uważany jest za twórcę jednego z kierunków terapii egzystencjalnej – analizy dasein, która zawiera model rozumienia człowieka. W latach 60. Boss zorganizował według własnej metody program szkoleniowy dla psychoanalityków i psychoterapeutów. Psychoterapia egzystencjalna ma obecnie wiele nurtów, jej techniki są różne, ale cel jest jeden - uczynić życie człowieka wygodnym i wysokiej jakości.

Psychoterapia Frankla

Jeden z najbardziej typowych przedstawicieliPsychoterapię egzystencjalną można nazwać Victor Frankl. To austriacki psycholog, psychoterapeuta i neurolog. Psychoterapia egzystencjalna, której metody opierają się na naukach Frankla, nazywana jest logoterapią. Jego główną ideą jest to, że najważniejszą rzeczą dla człowieka jest znalezienie sensu bycia i zrozumienie swojego życia, powinien do tego dążyć. Jeśli człowiek nie widzi sensu, jego życie zamienia się w pustkę. Psychoterapia egzystencjalna Frankla opiera się na zrozumieniu, że sama egzystencja stawia przed osobą pytania o sens istnienia, a nie na odwrót, i że człowiek musi na nie odpowiedzieć czynami. Egzystencjaliści wierzą, że każdy z nas może odnaleźć sens, niezależnie od płci, wieku, narodowości czy religii, statusu społecznego.

Droga do znaczenia jest indywidualna dla każdej osoby ijeśli sam nie może jej znaleźć, na ratunek przychodzi terapia. Ale egzystencjaliści są pewni, że człowiek jest w stanie zrobić to sam, nazywają główne przewodnie sumienie, które Frankl uważał za „organ sensu”, a umiejętność jego odnalezienia nazywają samotranscendencją. Jednostka może wyjść ze stanu pustki tylko poprzez interakcję z otaczającą rzeczywistością; zamknięty w sobie i skupiający się na swoich wewnętrznych doświadczeniach, jest to niemożliwe. Frankl twierdził, że 90% narkomanów i alkoholików stało się takimi z powodu utraty sensu życia i ścieżki do niego. Inną opcją jest refleksja, kiedy człowiek koncentruje uwagę na sobie, próbując znaleźć w tym szczęście; jest to również fałszywa ścieżka. Logoterapia opracowana przez Frankla opiera się na przeciwdziałaniu refleksji – derefleksji, a także paradoksalnej intencji.

Metody logoterapii. Derefleksja

Derefleksja wymaga całkowitego poświęceniana zewnątrz, przestając zagłębiać się we własne doświadczenia. Ta metoda jest stosowana w przypadku zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Przykładem takich naruszeń są często problemy w życiu seksualnym związane z lękiem przed impotencją, oziębłością. Frankl uważał, że zaburzenie obsesyjno-kompulsywne o charakterze seksualnym wiąże się z pragnieniem przyjemności i obawą przed jej brakiem. Próbując znaleźć szczęście, ciągle skupiając na nim uwagę, człowiek go nie znajduje. Wchodzi w refleksję, obserwując siebie jakby z zewnątrz, analizując swoje uczucia i ostatecznie nie otrzymując żadnej satysfakcji z tego, co się dzieje. Frankl widzi rozwiązanie problemu w pozbyciu się refleksji, samozapomnienia. Jako przykład udanego zastosowania metody derefleksji w praktyce Frankla można wskazać przypadek młodej kobiety, która skarżyła się na oziębłość. W młodości była poddawana przemocy i nieustannie bała się, że fakt ten odciśnie piętno na jej życiu seksualnym i możliwości cieszenia się nią. I właśnie to skupienie na sobie, swoich uczuciach i emocjach, kopanie w sobie, sprowokowało dewiację, a nie sam fakt przemocy. Kiedy dziewczyna była w stanie przenieść uwagę z siebie na swojego partnera, sytuacja zmieniła się na jej korzyść. Mogła cieszyć się stosunkiem seksualnym, problem zniknął. Zakres zastosowania metody derefleksji jest szeroki i może być przydatny w rozwiązywaniu wielu problemów psychologicznych.

Paradoksalna intencja

Intencja paradoksalna to koncepcja oparta naDoktryna strachu i fobii Frankla. Twierdził, że strach człowieka przed jakimś wydarzeniem, zamieniający się w stan obsesyjny, stopniowo prowadzi go do dokładnie tego, czego się boi. Na przykład jednostka staje się biedna lub chora, ponieważ z góry doświadcza emocji i uczuć takiej osoby, bojąc się zostać nią. Termin „intencja” pochodzi od łacińskiego intentio – „uwaga, dążenie”, co oznacza wewnętrzne ukierunkowanie na coś, a „paradoksalny” oznacza przeciwieństwo działania, sprzeczność. Istotą tej metody jest celowe kreowanie sytuacji, która jest przyczyną lęku. Zamiast unikać jakichkolwiek okoliczności, musisz iść w tym kierunku i to jest paradoks.

Możesz podać przykład ze sceną.Pewien mężczyzna, występując kiedyś na scenie przed publicznością i jednocześnie zaniepokojony, zauważył, że trzęsą mu się ręce. Następnym razem przed wyjściem zaczął się bać, że znów zadrżą mu ręce i ten strach się spełnił. Strach rodzi strach, w efekcie wszystko to przerodziło się w fobię, objawy powtarzały się i nasilały, był lęk przed czekaniem. Aby pozbyć się tego stanu i żyć w pokoju, cieszyć się życiem, konieczne jest wyeliminowanie pierwotnej przyczyny lęku. Metodę można stosować samodzielnie, tworząc wyraźną intencję stworzenia sytuacji odwrotnej do tej, z której chciałbyś się pozbyć. Oto kilka przykładów.

Jeden chłopiec oddawał mocz każdej nocy we śnie, a jego…psychoterapeuta postanowił zastosować wobec niego metodę paradoksalnej intencji. Powiedział dziecku, że za każdym razem, gdy to się powtórzy, otrzyma nagrodę. W ten sposób lekarz przekształcił lęk chłopca w pragnienie, aby ta sytuacja się powtórzyła. Więc dziecko pozbyło się choroby.

Ta metoda może być również stosowana w przypadku bezsenności.Człowiek długo nie może spać, każdego wieczoru zaczyna go prześladować strach przed nieprzespaną nocą. Im bardziej stara się zrozumieć swoje uczucia i dostroić się do snu, tym mniej to dostaje. Rozwiązanie jest proste – przestań wbijać się w siebie, bój się bezsenności i celowo planuj nie spać całą noc. Psychoterapia egzystencjalna (w szczególności odbiór intencji paradoksalnej) pozwala na świeże spojrzenie na sytuację, uzyskanie kontroli nad sobą i swoim życiem.

Metoda zorientowana na klienta Client

Kolejny obszar, który obejmujepsychoterapia egzystencjalna. Jego podstawowe koncepcje i techniki aplikacji różnią się od klasycznych. Metoda terapii zorientowanej na klienta została opracowana przez amerykańskiego psychologa Carla Rogersa i opisana w jego książce Client-Centered Therapy: Contemporary Practice, Meaning and Theory. Rogers wierzył, że człowiek w swoim życiu kieruje się chęcią rozwoju, rozwoju zawodowego i materialnego, przy jednoczesnym korzystaniu z dostępnych możliwości. Jest tak zaaranżowany, że musi rozwiązywać pojawiające się przed nim problemy, kierować swoje działania we właściwym kierunku. Ale ta umiejętność może się rozwijać tylko w obecności wartości społecznych. Rogers wprowadził koncepcje, które definiują główne kryteria rozwoju osobowości:

• Pole doświadczenia. Jest to postrzegany świat wewnętrzny człowieka, przez pryzmat którego postrzega rzeczywistość zewnętrzną.
• Samego siebie. Łączenie doświadczeń cielesnych i duchowych.
• Jestem prawdziwy. Wyobrażenia o sobie, oparte na sytuacjach życiowych, postawie ludzi wokół.
• Jestem doskonały. Jak człowiek reprezentuje siebie w przypadku ucieleśnienia swoich możliwości.

„Ja-realny” skłania się do „ja-idealnego”.Im mniej różnic między nimi, tym bardziej harmonijnie jednostka czuje się w życiu. Według Rogersa odpowiednia samoocena, akceptacja siebie takiego, jakim jest, jest oznaką zdrowia psychicznego i psychicznego. Następnie mówią o kongruencji (spójności wewnętrznej). Jeśli różnica jest duża, osoba charakteryzuje się ambicją i poczuciem własnej wartości, przecenianiem swoich możliwości, a to może prowadzić do nerwic. Prawdziwe ja może nigdy nie zbliżyć się do ideału ze względu na okoliczności życiowe, niewystarczające doświadczenie, albo dlatego, że człowiek narzuca sobie postawy, wzór zachowania, uczucia, które oddalają go od „ja idealnego”. Główną zasadą metody zorientowanej na klienta jest tendencja do samorealizacji. Człowiek musi zaakceptować siebie takim, jakim jest, zdobyć szacunek do samego siebie i dążyć do wzrostu i rozwoju w granicach, które nie naruszają jego samego.

Techniki metody skoncentrowane na kliencie

Podejście egzystencjalne w psychoterapii według metody Karla Rogersa identyfikuje siedem etapów rozwoju, świadomości i samoakceptacji:

1. Jest dystans do problemów, brak chęci zmiany życia na lepsze.
2. Człowiek zaczyna okazywać swoje uczucia, wyrażać siebie, ujawniać swoje problemy.
3. Rozwój wyrażania siebie, akceptacja siebie z całą złożonością sytuacji, swoimi problemami.
4. Istnieje potrzeba tożsamości, pragnienie bycia sobą.
5. Zachowanie staje się organiczne, spontaniczne, łatwe. Pojawia się wewnętrzna wolność.
6. Człowiek otwiera się na siebie i świat. Zajęcia z psychologiem mogą być odwołane.
7. Pojawienie się realistycznej równowagi między prawdziwym ja a idealnym ja.

Wyróżnia się główne elementy metody:

• odbicie emocji,
• werbalizacja,
• ustanowienie kongruencji.

Przyjrzyjmy się pokrótce każdemu z nich.

Odbicie emocji. W trakcie rozmowy psycholog wymienia na głos emocje, których doświadczył klient w konkretnej sytuacji, opierając się na jego historii.

Werbalizacja.Psycholog powtarza komunikaty klienta własnymi słowami, ale nie zniekształca znaczenia tego, co zostało powiedziane. Ta zasada ma na celu podkreślenie najważniejszej historii klienta, najbardziej niepokojących momentów.

Ustalenie kongruencji. Zdrowa równowaga pomiędzy realnym i idealnym I. Proces rehabilitacji można uznać za udany, jeśli stan klienta zmienia się w następującym kierunku:

• postrzega siebie adekwatnie, jest otwarty na innych ludzi i nowe doświadczenia, poziom samooceny wraca do normy;
• wzrasta efektywność działań;
• realistyczne spojrzenie na problemy;
• podatność maleje, wzrasta zdolność przystosowania się do sytuacji;
• zmniejszenie lęku;
• pozytywna zmiana w zachowaniu.

Technika Rogersa jest z powodzeniem stosowana w:szkoła z młodzieżą, w zarządzaniu konfliktami. Ma też przeciwwskazanie – jego stosowanie jest niepożądane, jeśli osoba naprawdę nie ma możliwości wzrostu i rozwoju.

Świadomość śmierci

Istnieje osąd, którego doświadczyli ludzieśmierć kliniczną lub poważną chorobę, bardziej cenią swoje życie i wiele osiągają. Uświadomienie sobie nieuchronnej skończoności bytu, śmierci, psychoterapii egzystencjalnej sprawia, że ​​przemyślasz swój stosunek do całego otaczającego Cię świata, postrzegasz rzeczywistość w innym świetle. Zwykle człowiek nie myśli ciągle o śmierci, ale w obliczu poważnej choroby może zachowywać się niewłaściwie. Na przykład, aby odciąć się od innych, zamknąć się w sobie lub zacząć mścić się na wszystkich zdrowych ludziach wokół niego. Praca psychologa tą metodą powinna prowadzić do akceptacji przez klienta choroby jako szansy na rozwój osobisty. Bliskość śmierci dla przygotowanej osoby prowadzi do przewartościowania wartości, koncentracji na chwili obecnej. Otwiera się na innych ludzi, jego rodzina i przyjaciele nie są wyjątkiem: relacje stają się bliskie i szczere.

Psychoterapia egzystencjalna, której techniki świadomości śmierci mogą się niektórym wydawać ponure, w rzeczywistości pomaga wielu ludziom z godnością radzić sobie z napotkanymi trudnościami.