Alfred Nobel to wybitny szwedzki naukowiec, wynalazca dynamitu, akademik, chemik doświadczalny, doktor nauk humanistycznych, akademik, fundator Nagrody Nobla, dzięki której zyskał światową sławę.
Dzieciństwo
Alfred Nobel, którego biografia powodujeszczere zainteresowanie współczesnym pokoleniem, urodził się w Sztokholmie 21 października 1833 roku. Pochodził z chłopów z południowej szwedzkiej dzielnicy Nobeleth, co stało się pochodną znanego na całym świecie nazwiska. W rodzinie oprócz niego było jeszcze trzech synów.
Pierwsze eksperymenty szwedzkiego chemika
W Rosji 9-letni Alfred Nobel szybkoopanował język rosyjski, ponadto biegle władał angielskim, włoskim, niemieckim i francuskim. Chłopiec pobierał naukę w domu. W 1849 roku ojciec wysłał go w dwuletnią podróż po Ameryce i Europie. Alfred odwiedził Włochy, Danię, Niemcy, Francję, Amerykę, ale młody człowiek większość czasu spędził w Paryżu. Tam odbył praktyczny kurs z fizyki i chemii w laboratorium słynnego naukowca Julesa Pelusa, który badał olej i odkrył nitryle.
Tymczasem sprawy Immanuela Nobla – utalentowanegowynalazca samouk - ulepszony: w rosyjskiej służbie stał się bogaty i sławny, zwłaszcza podczas wojny krymskiej. Jego zakład produkował miny używane w obronie fińskiej twierdzy Sveaborg, Kronsztad i portu Revel w Estonii. Zasługom s. Nobel sprzyjał medal cesarski, którego z reguły nie przyznawano obcokrajowcom.
Po zakończeniu wojny zamówienia ustały, przedsiębiorstwo stało bezczynne, wielu robotników zostało bez pracy. To zmusiło Immanuela Nobla do powrotu do Sztokholmu.
Pierwsze eksperymenty Alfreda Nobla
Alfred, który ściśle komunikował się ze słynnym RosjaninemTymczasem chemik Nikołaj Zinin był ściśle zaangażowany w badanie właściwości nitrogliceryny. W 1863 roku młody człowiek wrócił do Szwecji, gdzie kontynuował swoje eksperymenty. 3 września 1864 roku miała miejsce straszna tragedia: podczas eksperymentów z eksplozją 100 kilogramów nitrogliceryny zginęło kilka osób, wśród których był 20-letni Emil, młodszy brat Alfreda. Po incydencie ojciec Alfreda został sparaliżowany i przez ostatnie 8 lat był przykuty do łóżka. W tym okresie Immanuel nadal aktywnie działał: napisał 3 książki, do których sam wykonał ilustracje. W 1870 roku martwił się o wykorzystanie odpadów z przemysłu drzewnego, a Nobel senior wynalazł sklejkę, wymyślając metodę klejenia za pomocą pary drewnianych płyt.
Wynalazek dynamitu
14 października 1864 szwedzki naukowiec wyjął patent,pozwalając mu zaangażować się w produkcję materiałów wybuchowych, które zawierały nitroglicerynę. Alfred Nobel wynalazł dynamit w 1867 roku; jego produkcja dodatkowo przyniosła naukowcowi główne bogactwo. Prasa ówczesna pisała, że szwedzki chemik dokonał swego odkrycia przez przypadek: jakby butelka nitrogliceryny pękła podczas transportu. Ciecz rozlała się, przeniknęła do gleby, powodując powstanie dynamitu. Alfred Nobel nie rozpoznał powyższej wersji i upierał się, że celowo szukał substancji, która po zmieszaniu z nitrogliceryną zmniejszy wybuchowość. Poszukiwanym neutralizatorem była ziemia okrzemkowa - skała, zwana też tripoli.
Laboratorium do produkcji dynamitu zostało założone przez szwedzkiego chemika wśród jeziora na barce, z dala od zaludnionych obszarów.
Dwa miesiące po rozpoczęciu działalnościpływającego laboratorium ciotka Alfreda przedstawiła go kupcowi ze Sztokholmu, Johanowi Wilhelmowi Smithowi, właścicielowi milionowej fortuny. Nobelowi udało się przekonać Smitha wraz z kilkoma innymi inwestorami do zjednoczenia i utworzenia przedsiębiorstwa zajmującego się przemysłową produkcją nitrogliceryny, które rozpoczęło się w 1865 roku. Zdając sobie sprawę, że szwedzki patent nie chroni jego praw za granicą, Nobel opatentował własne prawa do produkcji nitrogliceryny i jej sprzedaży na całym świecie.
Odkrycia Alfreda Nobla
W 1876 roku świat dowiedział się o nowym wynalazku naukowca- "mieszanina wybuchowa" - związki nitrogliceryny z kolodionem, które miały silniejszą wybuchowość. Kolejne lata obfitowały w odkrycia dotyczące połączenia nitrogliceryny z innymi substancjami: balistytem - najpierw bezdymnym proszkiem, potem kordytem.
Zainteresowania Nobla nie ograniczały się do pracyz substancjami wybuchowymi: naukowiec lubił optykę, elektrochemię, medycynę, biologię, projektował bezpieczne kotły parowe i automatyczne hamulce, próbował wytwarzać sztuczną gumę, studiował nitrocelulozę i sztuczny jedwab. Istnieje około 350 patentów, do których prawa Alfred Nobel rościł: dynamit, detonator, proch bezdymny, wodomierz, aparatura chłodnicza, barometr, konstrukcja pocisku bojowego, palnik gazowy,
Charakterystyka naukowca
Alfred Nobel był jednym z najbardziej wykształconychludzie swoich czasów. Naukowiec przeczytał wiele książek o technologii, medycynie, filozofii, historii, beletrystyce, preferując swoich współczesnych: Hugo, Turgieniewa, Balzaka i Maupassanta, nawet próbował sam pisać. Większość dzieł Alfreda Nobla (powieści, dramaty, poezja) nigdy nie została opublikowana. Dodano jedynie sztukę o Beatrice Cenci - "Nemizis", która została ukończona w chwili jego śmierci. Tragedia ta w 4 aktach spotkała się z wrogością duchownych. W związku z tym cała wydana edycja, wydana w 1896 roku, po śmierci Alfreda Nobla, została zniszczona, z wyjątkiem trzech egzemplarzy. Świat miał okazję zapoznać się z tym wspaniałym dziełem w 2005 roku; grano ją ku pamięci wielkiego naukowca na scenie sztokholmskiej.
Współcześni opisują Alfreda Nobla jakoponurą osobę, która od zgiełku miasta i wesołych towarzystw wolała spokojną samotność i ciągłe zanurzenie w pracy. Naukowiec prowadził zdrowy tryb życia, miał negatywny stosunek do palenia, alkoholu i hazardu.
Pod warunkiem, że Nobel ma racjęskłaniał się ku spartańskiemu stylowi życia. Pracując nad mieszankami i substancjami wybuchowymi, przeciwstawiał się przemocy i morderstwom, wykonując kolosalną pracę w imię pokoju na planecie.
Wynalazki dla pokoju
Pierwsze materiały wybuchowe stworzone przez szwedzkiego chemikasubstancje były wykorzystywane do celów pokojowych: do budowy dróg i linii kolejowych, górnictwa, budowy kanałów i tuneli (przy użyciu prac strzałowych). Do celów wojskowych materiały wybuchowe Nobla zaczęto stosować dopiero podczas wojny francusko-pruskiej w latach 1870-1871.
Alfred Nobel: życie osobiste
Wielki wynalazca - atrakcyjny mężczyzna -nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Zamknięty, samotny, nieufny wobec ludzi, postanowił znaleźć sobie asystenta sekretarza i zamieścił odpowiednie ogłoszenie w gazecie. Odpowiedziała 33-letnia hrabina Berta Sofia Felicita, wykształcona, dobrze wychowana, wielojęzyczna dziewczyna, która była posagiem. Napisała do Nobla, otrzymała od niego odpowiedź; nawiązała się korespondencja, która wzbudziła wzajemną sympatię po obu stronach. Wkrótce doszło do spotkania Alberta i Berty; młodzi ludzie dużo chodzili, rozmawiali, a rozmowy z Noblem sprawiały Bercie wielką przyjemność.
Alfred Nobel i Sophie Hess
A jednak w życiu Alfreda Nobla była miłość.W wieku 43 lat naukowiec zakochał się w 20-letniej Sophie Hess, sprzedawczyni z kwiaciarni, przeniosła ją z Wiednia do Paryża, wynajęła mieszkanie obok domu i pozwoliła jej wydawać tyle, ile chciała. Sophie interesowały tylko pieniądze. Piękna i pełna wdzięku „Madame Nobel” (jak sama siebie nazywała) była niestety leniwą osobą bez żadnego wykształcenia. Odmówiła studiowania z nauczycielami, których zatrudnił dla niej Nobel.
Związek między naukowcem a Sophie Hess trwał 15 lat, do 1891 r.rok - moment, w którym Sophie urodziła dziecko z węgierskiego oficera. Alfred Nobel spokojnie rozstał się ze swoją młodą dziewczyną, a nawet przydzielił jej bardzo przyzwoite utrzymanie. Sophie wyszła za mąż za ojca swojej córki, ale przez cały czas irytowała Alfredę prośbami o zwiększenie treści, po jego śmierci zaczęła na to nalegać, grożąc opublikowaniem jego intymnych listów w przypadku odmowy. Egzekutorzy, którzy nie chcieli, aby imię ich dyrektora było miotane przez gazety, poszli na ustępstwa: kupili listy i telegramy Nobla od Zofii i podwyższyli jej czynsz.
Od dzieciństwa Alfred Nobla charakteryzował się:zły stan zdrowia i ciągle chory; w ostatnich latach dręczyły go bóle serca. Lekarze przepisali naukowcowi nitroglicerynę – ta okoliczność (rodzaj ironii losu) rozbawiła Alfreda, który poświęcił swoje życie pracy z tą substancją. Alfred Nobel zmarł 10 grudnia 1896 roku w swojej willi w San Remo na krwotok mózgowy. Grób wielkiego naukowca znajduje się na cmentarzu sztokholmskim.
Alfred Nobel i jego nagroda
Wynalezienie dynamitu Nobel dostrzegł jego zastosowanie w:pomoc w rozwoju ludzkiego postępu, a nie mordercze wojny. Ale nękanie, które zaczęło się w związku z tak niebezpiecznym odkryciem, skłoniło Nobla do myśli, że konieczne jest pozostawienie innego, bardziej znaczącego śladu. Tak więc szwedzki wynalazca postanowił po śmierci ustanowić spersonalizowaną nagrodę, spisał w 1895 r. testament, zgodnie z którym główna część zdobytej fortuny - 31 milionów koron - trafia do specjalnie utworzonego funduszu. Dochód z inwestycji powinien być dystrybuowany co roku w formie premii dla osób, które w minionym roku przyniosły ludzkości najwięcej korzyści. Procenty podzielone są na 5 części i przeznaczone są dla naukowca, który dokonał ważnego odkrycia z dziedziny chemii, fizyki, literatury, medycyny i fizjologii, a także wniósł znaczący wkład w utrzymanie pokoju na planecie.
Szczególnym życzeniem Alfreda Nobla było nieuwzględnianie narodowości kandydatów.
I nagroda Alfreda Noblamiało miejsce w 1901 roku: otrzymał je fizyk Roentgen Konrad za odkrycie promieni noszących jego imię. Nagrody Nobla, które są najbardziej autorytatywnymi i honorowymi nagrodami międzynarodowymi, wywarły ogromny wpływ na rozwój światowej nauki i literatury.
Również w historii naukowej Alfreda Nobla, testamentktóry zadziwił wielu naukowców swoją hojnością, wszedł jako odkrywca „nobelium” – pierwiastka chemicznego nazwanego na jego cześć. Nazwisko wybitnego naukowca nosi Sztokholmski Instytut Fizyki i Technologii oraz Uniwersytet w Dniepropietrowsku.
