Filozofia starożytnego Rzymu charakteryzuje sięeklektyzm, jak cała ta epoka. Kultura ta powstała w konflikcie z cywilizacją grecką i jednocześnie czuła z nią jedność. Filozofia rzymska nie była zbytnio zainteresowana tym, jak działa natura - mówiła głównie o życiu, pokonywaniu przeciwności i niebezpieczeństw, a także o tym, jak połączyć religię, fizykę, logikę i etykę.
Nauczanie o cnotach
Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły stoickiejbyła Seneka. Był nauczycielem Nerona - znanego ze złej reputacji cesarza starożytnego Rzymu. Filozofia Seneki jest przedstawiona w takich dziełach jak „Listy do Lucillusa”, „Pytania natury”. Ale stoicyzm rzymski różnił się od klasycznego nurtu greckiego. Tak więc Zenon i Chrysippus uważali logikę za szkielet filozofii, a fizykę za duszę. Uważali, że etyka to jej mięśnie. Seneca był nowym stoikiem. Nazwał etykę duszą myśli i wszelką cnotą. I żył zgodnie ze swoimi zasadami. Za to, że nie pochwalał represjonowania swojego ucznia wobec chrześcijan i opozycji, cesarz nakazał Senece popełnienie samobójstwa, co uczynił z godnością.
Szkoła pokory i umiaru
Filozofia stoicyzmu starożytnej Grecji i Rzymuprzyjął to bardzo pozytywnie i rozwijał ten kierunek do samego końca ery starożytności. Innym znanym myślicielem tej szkoły jest Epiktet, pierwszy filozof starożytnego świata, który był niewolnikiem z urodzenia. To odcisnęło piętno na jego poglądach. Epiktet otwarcie wzywał niewolników, aby byli uważani za tych samych ludzi, co wszyscy inni, co było niedostępne dla filozofii greckiej. Dla niego stoicyzm był stylem życia, nauką, która pozwoliła mu zachować samokontrolę, nie dążyć do przyjemności i nie bać się śmierci. Stwierdził, że nie należy życzyć sobie tego, co najlepsze, ale tego, co już jest. Wtedy nie będziesz rozczarowany życiem. Epiktet nazwał swoje filozoficzne credo apatią, nauką o umieraniu. Nazywał to posłuszeństwem Logosowi (Bogu). Rezygnacja z losu jest przejawem najwyższej duchowej wolności. Cesarz Marek Aureliusz był zwolennikiem Epikteta.
Sceptycy
Historycy badający rozwój myśli ludzkiej,uważajcie za jedną całość takie zjawisko jak starożytna filozofia. Starożytna Grecja i starożytny Rzym były podobne pod wieloma względami. Dotyczy to zwłaszcza okresu późnej starożytności. Na przykład myśl grecka i rzymska znały takie zjawisko jak sceptycyzm. Ten kierunek pojawia się zawsze w okresie upadku wielkich cywilizacji. W filozofii starożytnego Rzymu jej przedstawicielami byli Enesidemus z Knossos (uczeń Pyrrho), Agryppa, Sextus Empiricus. Wszyscy byli do siebie podobni w tym, że sprzeciwiali się wszelkim rodzajom dogmatyzmu. Ich głównym hasłem było stwierdzenie, że wszystkie dyscypliny są ze sobą sprzeczne i zaprzeczają sobie, tylko sceptycyzm akceptuje wszystko i jednocześnie kwestionuje.
„O naturze rzeczy”
Kolejną popularną szkołą był epikureizmStarożytny Rzym. Filozofia ta stała się znana przede wszystkim dzięki Tytusowi Lukrecjuszowi Carusowi, który żył w dość burzliwych czasach. Był interpretatorem Epikura iw poemacie „O naturze rzeczy” w wersecie objaśnił swój system filozoficzny. Przede wszystkim wyjaśnił doktrynę atomów. Są pozbawione jakichkolwiek właściwości, ale ich połączenie tworzy właściwości rzeczy. Liczba atomów w przyrodzie jest zawsze taka sama. Dzięki nim następuje przemiana materii. Nic nie powstaje z niczego. Światów jest wiele, powstają i giną zgodnie z prawem naturalnej konieczności, a atomy są wieczne. Wszechświat jest nieskończony, podczas gdy czas istnieje tylko w obiektach i procesach, a nie sam.
epikureizm
Lukrecjusz był jednym z najlepszych myślicieli i poetówStarożytny Rzym. Jego filozofia wzbudzała zachwyt i oburzenie wśród współczesnych. Nieustannie kłócił się z przedstawicielami innych kierunków, zwłaszcza ze sceptykami. Lukrecjusz uważał, że nie powinni wierzyć, że nauka nie istnieje, ponieważ w przeciwnym razie ciągle myślelibyśmy, że nowe słońce wschodzi każdego dnia. Tymczasem doskonale wiemy, że to jedna i ta sama gwiazda. Lukrecjusz skrytykował również pomysł Platona o wędrówce dusz. Powiedział, że skoro i tak osoba umiera, to jaką różnicę robi, dokąd idzie jego duch? Zarówno materialne, jak i psychiczne osoby rodzą się, starzeją i umierają. Lukrecjusz myślał także o pochodzeniu cywilizacji. Napisał, że ludzie początkowo żyli w stanie dzikości, dopóki nie poznali ognia. A społeczeństwo powstało w wyniku umowy między jednostkami. Lukrecjusz głosił swego rodzaju ateizm epikurejski i jednocześnie krytykował rzymskie maniery jako zbyt wypaczone.
Retoryka
Najjaśniejszy przedstawiciel eklektyzmu starożytnościRzymem, którego filozofia jest przedmiotem tego artykułu, był Mark Tullius Cicero. Uważał retorykę za podstawę wszelkiego myślenia. Ten polityk i mówca próbował połączyć rzymskie dążenie do cnoty z grecką sztuką filozofowania. To Cyceron wprowadził pojęcie „humanitas”, które obecnie szeroko stosujemy w dyskursie politycznym i społecznym. W dziedzinie nauki tego myśliciela można nazwać encyklopedystą. Jeśli chodzi o moralność i etykę, to w tej dziedzinie wierzył, że każda dyscyplina dąży do cnoty na swój sposób. Dlatego każda wykształcona osoba powinna znać wszystkie sposoby ich poznania i zaakceptowania. Wszelkiego rodzaju codzienne trudności są przezwyciężane siłą woli.
Szkoły filozoficzne i religijne
W tym okresie nadal się rozwijał itradycyjna filozofia starożytna. Starożytny Rzym dobrze przyjął nauki Platona i jego zwolenników. Zwłaszcza w tym czasie modne były szkoły filozoficzne i religijne, które łączyły Zachód i Wschód. Główne pytania, jakie pojawiają się w tych naukach, to związek i przeciwieństwo ducha i materii.
Jednym z najpopularniejszych kierunków byłneopitagoreanizm. Promował ideę jednego Boga i świata pełnego sprzeczności. Neopitagorejczycy wierzyli w magię liczb. Bardzo znaną postacią tej szkoły był Apoloniusz z Tyany, którego Apulejusz wyśmiewał w swoich Metamorfozach. Wśród intelektualistów rzymskich dominowała doktryna Filona z Aleksandrii, który starał się łączyć judaizm z platonizmem. Wierzył, że Jehowa zrodził Logosa, który stworzył świat. Nie bez powodu Engels nazwał Filona „wujem chrześcijaństwa”.
Najmodniejsze kierunki
Główne szkoły filozofii starożytnego Rzymu obejmują iNeoplatonizm. Myśliciele tego nurtu stworzyli doktrynę całego systemu pośredników - emanacji - między Bogiem a światem. Najbardziej znanymi neoplatonistami byli Ammonius Saccas, Plotinus, Iamblichus, Proclus. Wyznawali politeizm. Filozoficznie, neoplatoniści badali proces tworzenia jako alokację nowego i wiecznego powrotu. Uważali Boga za przyczynę, źródło, istotę i cel wszystkich rzeczy. Stwórca zostaje wlany w świat, dlatego osoba w pewnego rodzaju szale może wznieść się do Niego. Nazwali ten stan ekstazą. Blisko Jamblichusa byli odwieczni przeciwnicy neoplatonistów - gnostyków. Wierzyli, że zło ma niezależny początek, a wszystkie emanacje są konsekwencją tego, że stworzenie rozpoczęło się wbrew woli Boga.
Filozofia starożytnego Rzymu była krótkoopisane powyżej. Widzimy, że myśl o tej epoce była pod silnym wpływem jej poprzedników. Byli to greccy filozofowie przyrody, stoicy, platonicy, pitagorejczycy. Oczywiście Rzymianie w jakiś sposób zmienili lub rozwinęli znaczenie poprzednich pomysłów. Ale to ich popularyzacja ostatecznie okazała się przydatna dla całej starożytnej filozofii. Przecież to dzięki rzymskim filozofom średniowieczna Europa spotkała Greków i zaczęła ich studiować w przyszłości.
