We współczesnym świecie żyje ponad trzy tysiące ludziróżne jednostki etniczne, a jest nieco ponad dwieście państw. Oznacza to, że z kilkoma wyjątkami większość to kraje wielonarodowe.
Warunki i koncepcje
Aby szczegółowo zrozumieć problem,konieczne jest podkreślenie kluczowych pojęć, którymi posługują się naukowcy badając dany kraj. Pojęcia takie jak plemię, narodowość, ludzie, naród, etnos są dość bliskie w swoim znaczeniu, ale jednocześnie mają pewne niuanse. Jest całkiem jasne, że wszystkie te terminy są wynikiem historycznego skomplikowania różnych elementów charakteryzujących tę lub inną społeczność etniczną. Rozwój gospodarczy, ekspansja terytorium doprowadziła do zwiększenia powierzchni zamieszkania plemienia, które stopniowo przekształciło się w narodowość lub ludność. A powstawanie i powstawanie narodu można wyróżnić jako najwyższy stopień jednostki etnicznej. Wielu naukowców zgadza się, że czynnikiem decydującym o tworzeniu tej społeczności jest jeden język, terytorium, kultura i więzi gospodarcze. Jednak wraz z rozwojem narodu czynniki te tracą swoje podstawowe znaczenie i mogą nadal istnieć nawet wtedy, gdy są podzielone granicami państwowymi.
Formowanie tożsamości narodowej
Rzeczywiście, potwierdzając to stwierdzenie,można posłużyć się przykładem takiego wielonarodowego giganta, jakim jest ZSRR. Wiele narodów, które istniały w tym państwie, po jego upadku znalazło się po przeciwnych stronach granic, ale nie straciło swojej identyfikacji. Dlatego po uformowaniu się, nadal istnieją, z wyjątkiem przypadków fizycznego zniknięcia. Język jako jedna z podstawowych cech narodu może przestać nim być. Wraz ze wzrostem liczby ludności rola pokrewieństwa malała i mogło się zdarzyć, że w jednym narodzie pojawiły się dwa lub więcej języków. Wraz z unifikacją dawnych grup etnicznych w coraz liczniejsze, zachowały się wariacje językowe (dialekty), czasami dość mocno różniące się od dawnego pojedynczego języka. Najbardziej uderzającym przykładem jest Konfederacja Szwajcarska. Na tej ścieżce powstały wielonarodowe kraje Europy. Jednak nie tylko kraje europejskie podążały tą ścieżką rozwoju stosunków narodowych. Wielonarodowe kraje Azji również nie mogły od razu wyłonić się jako pełnoprawne formacje wieloetniczne. Seria rewolucji i innych metamorfoz doprowadziła ich do konieczności współistnienia i na tej zasadzie powstało również jedno z wielu państw azjatyckich – Chiny.
Różne interpretacje pojęcia „narodu”
Używając terminu „naród”, należy o tym pamiętaćpodwójne znaczenie. Po pierwsze, naukowcy uważają to za zbiór obywateli określonego państwa. Oznacza to, że jest to wielokulturowa, społeczno-polityczna, terytorialna i ekonomiczna wspólnota przedstawicieli różnych narodowości tworzących państwo. W drugim przypadku definicja ta jest używana jako oznaczenie najwyższej formy jedności etnicznej. Kraje wielonarodowe, które rozwinęły się według pierwszego scenariusza we współczesnym świecie geopolitycznym, stanowią ponad połowę wszystkich formacji państwowych. Najbardziej znanym przykładem jest naród amerykański. Od wieków Stany Zjednoczone nazywane są „tyglem”, który skutecznie rozpuszcza etniczną różnorodność amerykańskich obywateli, zamieniając ich w jeden naród. Taki bieg wydarzeń podyktowany był realiami historycznymi, wyłaniający się typ społeczeństwa przemysłowego stawiał surowe wymagania, przede wszystkim natury ekonomicznej, a wiele narodowości musiało się zjednoczyć, aby skutecznie konkurować na arenie międzynarodowej. Tak ukształtowały się wielonarodowe kraje świata.
Globalizacja gospodarki wpłynęła na sposobyintegracja formacji państwowo-narodowych. Dynamicznie rozwijający się przemysł doprowadził do powstania nowych możliwości współpracy międzyetnicznej. Stany Zjednoczone i Federacja Rosyjska to kraje wielonarodowe, obydwa są federacjami w swojej strukturze. Jednak sposób ich organizacji jest zasadniczo inny. Federacja Rosyjska zbudowana jest na zasadzie państwa narodowego podmiotów wchodzących w jej skład. Mają pewien stopień niezależności w sprawach wewnętrznych i wspólnie reprezentują naród rosyjski.
Alternatywny sposób współpracy krajowej
Stany amerykańskie też mają pewną…autonomię wewnętrzną, ale uformowaną na zasadzie terytorialnej. Rosja w ten sposób organizacji gwarantuje rozwój kultury narodowej zamieszkujących ją narodów. Stany Zjednoczone Ameryki, na podstawie praw demokratycznych, zapewniają również prawo każdej jednostki etnicznej do niezależności narodowej i kulturowej. Te dwa rodzaje stowarzyszeń państwowych są reprezentowane na całym świecie.
Wejście świata w erę informacji to jeszcze więcejodpowiednio nasilonej konkurencji międzypaństwowej i międzyetnicznej. Dlatego głównym trendem jest powstawanie ponadnarodowych formacji państwowych. Powstają zgodnie z zasadą konfederacji i charakteryzują się dużą różnorodnością narodową i kulturową. Najbardziej typowym przykładem jest Unia Europejska, która obejmuje ponad dwadzieścia krajów, a mieszkańcy posługują się, według najbardziej przybliżonych szacunków, 40 językami. Struktura tego stowarzyszenia jest jak najbardziej zbliżona do panujących realiów gospodarczych i politycznych. Na jej terenie funkcjonuje wspólny system prawny, waluta, obywatelstwo. Jeśli przyjrzymy się bliżej tym znakom, możemy dojść do wniosku, że europejski supernat praktycznie ukształtował się. Rośnie liczba nowych członków UE. Podobne procesy, ale z mniejszym stopniem współpracy, zachodzą na całym świecie. Początkowe bloki gospodarcze i polityczne są prototypami przyszłych supernarodów. Wydaje się, że dla tak dużych formacji państwowo-narodowych leży przyszłość całej ludzkiej cywilizacji.
Gwarantem zachowania jedności jestpolityka narodowa w państwach zjednoczonych w krajach wielonarodowych. Lista tych krajów jest dość obszerna i obejmuje przytłaczającą liczbę podmiotów państwowych zlokalizowanych na naszej planecie. Polityka narodowa obejmuje zespół środków zapewniających równy byt i rozwój jednostek etnicznych państwa. Przykładem tego jest najbardziej wielonarodowy kraj na świecie – Indie. Tylko zrównoważona i ostrożna polityka tego kraju pozwala mu być liderem Azji Południowej i skutecznie konkurować z gigantycznym sąsiadem, Chinami.
Współczesne trendy w stosunkach międzyetnicznych
Jest to legislacyjna konsolidacja prawmniejszości narodowe służą jako „rozwiązanie” łączące te kraje. Drogi rozwoju narodowości i państwa nie zawsze się pokrywały. Historia pokazuje wiele przykładów. Kraje wielonarodowe są najbardziej podatne na dezintegrację właśnie ze względu na swoją wieloetniczność. Wiek XX to okres upadku wielu takich państw: ZSRR, Jugosławii, a nawet dwunarodowej Czechosłowacji. Dlatego zachowanie parytetu narodowości staje się podstawą współpracy i integracji. W ciągu ostatnich dwóch dekad proces separatyzmu nabrał pewnej tendencyjności, dotyczy to również ugruntowanych państw europejskich, takich jak np. Wielka Brytania, od której Szkocja ogłosiła zamiar secesji, a także państw Azji i Afryki sztucznie stworzony w wyniku polityki kolonialnej.
