Στην αρχαία Ελλάδα πολλά φιλοσοφικάσχολεία, στη μελέτη των οποίων δίνουν προσοχή οι επιστήμονες σήμερα. Ήδη σε εκείνους τους μακρινούς χρόνους (και πιθανώς και νωρίτερα), οι πιο γνώστες σκέφτηκαν κατηγορίες όπως η οργάνωση του κόσμου, το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης, οι σχέσεις με τη φύση και άλλα θέματα που προκαλούν μεγάλη ανησυχία ακόμη και τώρα. Περιττό να πούμε ότι οι τελικές απαντήσεις στα περισσότερα από τα ερωτήματα που τέθηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια δεν έχουν βρεθεί, και είναι απίθανο να συμβεί ποτέ αυτό, αλλά η ίδια η προσπάθεια είναι αξιέπαινη. Ο Δημόκριτος είναι ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας. Μια σύντομη βιογραφία αυτού του ειδικού και οι κύριες ιδέες του προσφέρονται στους αναγνώστες αυτού του άρθρου.
Τι είναι γνωστό για τον Δημόκριτο;
Μάλλον έχουν περάσει χρόνια ζωήςχρονολογικό πλαίσιο από 460 (γέννηση) έως 370 (θάνατος) έτη. πριν τη γέννηση του Χριστού, πατρίδα - η θρακική πόλη Άβδηρα στο ανατολικό τμήμα της σύγχρονης Ελλάδας. Σε πολλές περιπτώσεις που αφορούν τη βιογραφία διάσημων φιλοσόφων, ρητόρων και εκπροσώπων σχολείων, οι πληροφορίες βασίζονται σε γεγονότα που δεν μπορούν να επαληθευτούν σήμερα. Ο Δημόκριτος δεν αποτελεί εξαίρεση, του οποίου η σύντομη βιογραφία συντάσσεται με βάση διάσπαρτες πληροφορίες από διάφορες πηγές. Είναι γνωστό, συγκεκριμένα, για τα πολυάριθμα ταξίδια του, κατά τα οποία επισκέφτηκε πολλές μακρινές χώρες, όπως το Ιράν, τη Βαβυλωνία, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία και την Ινδία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει υψηλή διάνοια, κριτική άποψη για τις σύγχρονες επιστήμες, πάθος για διάφορους κλάδους και γενική επιθυμία όχι μόνο για γνώση, αλλά και για κατανόηση των πληροφοριών που λαμβάνει. Επιπλέον, μπορεί κανείς λογικά να συμπεράνει ότι αυτός ο επιστήμονας και στοχαστής καταγόταν από ευγενή και πλούσια οικογένεια, διαφορετικά δεν θα είχε την ευκαιρία και τον χρόνο για τόσο μακρινά ταξίδια και προβληματισμούς. Ποιος ήταν λοιπόν ο Δημόκριτος; Ενδιαφέροντα στοιχεία από τη βιογραφία του μας έχουν φτάσει σε αναμνήσεις, σπάνια και μάλλον παραποιημένα, αλλά λένε πολλά και για αυτό το πρόσωπο.
Έργα και πραγματείες
Τα πρωτότυπα χειρόγραφα δεν έχουν σωθεί, έτσιμπορεί κανείς να κρίνει το επιστημονικό τους περιεχόμενο μόνο με αναδιηγήσεις και παραπομπές στις οποίες μεταγενέστεροι συγγραφείς παρέθεσαν τα λόγια αυτού του φιλόσοφου. Οι ιδέες του Δημόκριτου στην εποχή μας παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον λόγω του γεγονότος ότι τα τελευταία επιτεύγματα της επιστήμης επαναλαμβάνουν παραδόξως όσα ισχυρίζονταν στην Αρχαία Ελλάδα και που μέχρι πρόσφατα προκαλούσαν μόνο ένα ειρωνικό χαμόγελο. Οι άλλες σκέψεις του θυμίζουν πολύ τις σύγχρονες ιδέες για τη δομή του κόσμου. Συνολικά υπήρχαν, σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτη, περίπου επτά δωδεκάδες πραγματείες (ορισμένοι ερευνητές υπολογίζουν τον αριθμό σε πενήντα). Ίσως κάποιες υποθέσεις ανήκουν στον Λεύκιππο, οπαδός του οποίου θεωρείται ο Δημόκριτος. Μια σύντομη βιογραφία του δασκάλου του, ωστόσο, είναι γενικά άγνωστη στην επιστήμη. Τα έργα είναι αφιερωμένα σε ένα πολύ ευρύ φάσμα επιστημών, συμπεριλαμβανομένων των μαθηματικών, της ηθικής, της αστρονομίας, της φυσικής, της φιλολογίας, της ιατρικής, της θεωρίας της μουσικής, της τεχνολογίας και πολλών άλλων επιστημών που θεωρούνταν οι σημαντικότερες στην Αρχαία Ελλάδα. Τριακόσια θραύσματα έχουν διατηρηθεί στις αναπαραστάσεις.
Θεωρία των ατόμων
Η ατομική θεωρία του Δημόκριτου θυμίζει εντυπωσιακάσύγχρονες ιδέες για τη δομή της ύλης, που σχηματίστηκαν τον εικοστό αιώνα. Είναι αλήθεια ότι σε εκείνους τους μακρινούς χρόνους, αυτά τα στοιχειώδη σωματίδια θεωρούνταν τα μικρότερα στο Σύμπαν και επομένως αδιαίρετα (εξ ου και το όνομα), αλλά η ικανότητα ενός αρχαίου επιστήμονα που έζησε σχεδόν είκοσι πέντε αιώνες πριν να διεισδύσει στη δομή ενός μορίου με το νου στην παντελή απουσία μιας υλικής βάσης που να καθιστά δυνατό τον εμπειρικό έλεγχο αυτής της υπόθεσης. Τα άτομα βρίσκονται σε συνεχή και χαοτική κίνηση μέσα στο κενό, σχηματίζοντας σύννεφα δίνης και συνθέτοντας υλικά αντικείμενα. Είναι διαφορετικά (σε σχήμα και μέγεθος), και αυτό εξηγεί τις διαφορές στις ιδιότητες των ουσιών - αυτό ακριβώς σκέφτηκε ο Δημόκριτος. Ενδιαφέροντα γεγονότα, κατά τη γνώμη του, θα μπορούσαν να παρατηρηθούν όταν το σώμα εκτίθεται σε ακτινοβολία που εκπέμπεται από άτομα.
Αθεϊστής?
Στην αρχαία Ελλάδα κυριαρχούσε ο πολυθεϊσμόςθεοσοφική θεωρία, σύμφωνα με την οποία ένας συγκεκριμένος μυθολογικός χαρακτήρας ήταν υπεύθυνος για κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η φιλοσοφία του Δημόκριτου διέφερε από την επίσημη κρατική ιδεολογία στον σχεδόν πλήρη υλισμό της. Επιπλέον, ο επιστήμονας κατέρριψε ανελέητα τις καθιερωμένες ιδέες για τις θεότητες, επισημαίνοντας την ομοιότητά τους με ζωντανούς ανθρώπους και χρησιμοποιώντας αυτό το επιχείρημα ως απόδειξη της τεχνητότητας της εικόνας τους. Όλοι οι Ολυμπιακοί ουράνιοι, κατά τη γνώμη του, απλώς επινοήθηκαν από ανθρώπους που ήταν ανίκανοι να εξηγήσουν τη μυστηριώδη φύση του κόσμου γύρω τους.
Δημόκριτος και ψυχή
Ωστόσο, υπάρχει και μια ορισμένη φιλοσοφικήμια αντίφαση που επιτρέπει σε κάποιον να θέτει το ερώτημα: «Ήταν τόσο άθεος ο Δημόκριτος;». Η σύντομη βιογραφία του δεν περιέχει πληροφορίες για σοβαρές συγκρούσεις με τον ειδωλολατρικό κλήρο εκείνης της εποχής και, επιπλέον, αναγνώρισε την ύπαρξη μιας τέτοιας σαφώς μη υλικής κατηγορίας όπως η ψυχή. Είναι αλήθεια ότι ο φιλόσοφός του το φανταζόταν ως ένα είδος μάτσου ατόμων που περιπλανώνται γύρω από το σώμα και το αφήνουν τη στιγμή του θανάτου ή πριν από αυτό, όταν οι δυνάμεις αφήνουν σταδιακά ένα γερασμένο ή άρρωστο άτομο. Αυτά τα μικρότερα σωματίδια, κατά τη γνώμη του, περιφέρονται στο Σύμπαν για πάντα, είναι αθάνατα και δεν εξαφανίζονται πουθενά. Γιατί όχι ο νόμος της διατήρησης της ύλης; Και τι δεν είναι απόδειξη της αθανασίας της ψυχής;
Αταραξία
Αυτό το φαινόμενο, γνωστό στη σύγχρονη ιατρικήως ψυχική κατάσταση, που εκδηλώνεται με πλήρη αφοβία, που προκαλείται από ένα ισχυρό συναισθηματικό σοκ, ο Δημόκριτος έδωσε μεγάλη προσοχή. Σύμφωνα με τη θεωρία του, μια τέτοια γαλήνη του πνεύματος είναι σημάδι βαθιάς σοφίας. Είναι απαραίτητο να προσπαθήσουμε για αυτό, και αυτό επιτυγχάνεται μόνο με πολλή δουλειά για την αυτοβελτίωση και την κατανόηση πολλών μυστηρίων του κόσμου. Η αταρακική φιλοσοφία του Δημόκριτου αναπτύχθηκε στα επιτεύγματα πολλών σχολών, κυρίως σκεπτικών, στωικών και επικούρειας. Οι αφορισμοί του έχουν φτάσει σε εμάς, στους οποίους απορρίπτεται η τυχαιότητα των γεγονότων, δηλώνεται η χρησιμότητα της ικανότητας να σιωπάς (και όχι απλώς να μιλάς), επιβεβαιώνεται η προτεραιότητα της σκέψης έναντι της γνώσης και η ικανοποίηση με ό,τι έχει ένα άτομο ενθαρρύνεται. Είναι δύσκολο να διαφωνήσεις με όλα αυτά.
Τι σκέφτεται ένας άνθρωπος;
Πιο πρόσφατα, η σύγχρονη ιατρική επιστήμηπρότεινε μια άλλη επαναστατική θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο ανθρώπινος νους συγκεντρώνεται όχι τόσο στον εγκέφαλο όσο στην καρδιά. Αυτό μοιάζει, αν όχι λογοκλοπή, τότε τουλάχιστον μια επανάληψη του νοήματος της ανακάλυψης του Δημόκριτου, που έγινε από αυτόν πριν από δυόμισι χιλιετίες. Ο αρχαίος Έλληνας επιστήμονας πίστευε ότι το κέντρο της σκέψης του καθενός από τους ανθρώπους είναι το στήθος και ό,τι περιέχεται σε αυτό.
Ποιος ξέρει σε τι θα καταλήξουν οι σύγχρονοι επιστήμονες; Ίσως θα πρέπει να επαναξιολογήσουν σε μεγάλο βαθμό τα αξιώματα των φιλοσοφικών σχολών περασμένων αιώνων. Εξάλλου, όλα εξελίσσονται σε μια σπείρα ...
