Ustalenie zasad postępowania jest ważne nie tylkomiędzy ludźmi, ale także między państwami, organizacjami międzyrządowymi i innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Normy te przybierają formę traktatów, umów, doktryn, precedensów sądowych, uchwał i zaleceń, zwanych łącznie „źródłami prawa międzynarodowego”.
Esencja i rodzaje
Należy jasno zrozumieć, że źródłaprawo międzynarodowe to zawsze stałe decyzje podejmowane przez państwa i organizacje międzyrządowe w określonej sprawie. Dokumenty te z reguły określają prawa i obowiązki uczestników międzynarodowych stosunków prawnych. Ale przyjęcie ich do egzekucji lub nie, zależy tylko od strony międzynarodowych stosunków prawnych. Ogólna procedura akceptacji zyskała miano ratyfikacji i jest przeprowadzana wyłącznie na zasadzie dobrowolności przez najwyższe organy zarządzające kraju.
Źródła prawa międzynarodowego są zróżnicowane pod względem form wyrazu i w zależności od tego rozróżnia się dwie ich główne sekcje:
- źródła podstawowe - reprezentowane przez międzynarodowetraktaty i zwyczaje międzynarodowe. Pierwsze to pisemne wyrażenie woli państw w zakresie uregulowania pewnego międzynarodowego stosunku prawnego. Najbardziej uderzającym przykładem jest Karta Narodów Zjednoczonych. Druga pojawia się jako pisemna deklaracja historycznie ustalonej postawy w pewnych okolicznościach międzynarodowych. Należy zauważyć, że zwyczaj międzynarodowy zawsze płynnie przechodzi w traktat międzynarodowy. Dzieje się tak, ponieważ zwyczaj „uzupełnia” brak regulacji umownej;
- pomocnicze - stanowią interpretacjęprawidłowe korzystanie z głównych źródeł w danej sytuacji. Kategoria ta łączy międzynarodową doktrynę prawną, międzynarodowe precedensy sądowe, decyzje organizacji międzyrządowych.
Główna różnica między tymi kategoriami polega na tym, żeza niewykonanie podjętego zobowiązania wynikającego z głównego źródła sprawcy grozi nałożenie na niego sankcji międzynarodowych. Druga kategoria ma głównie charakter doradczy.
W celu dokładniejszego wyjaśnienia istoty i rodzajów źródeł prawa międzynarodowego zwróćmy się do jego dwóch podsektorów – prawa gospodarczego i celnego.
Źródła międzynarodowego prawa gospodarczego
Ten podsektor prawa działa główniecztery rodzaje źródeł: traktaty międzynarodowe, międzynarodowy zwyczaj prawny, decyzje międzynarodowych władz gospodarczych oraz ustawodawstwo krajowe państw.
Traktaty jako źródła międzynarodowegoprawo gospodarcze (dalej – MEP) dzieli się na trzy kategorie – międzynarodowe, międzyrządowe i międzyresortowe. A jeśli dwie pierwsze kategorie są charakterystyczne dla wszystkich podsektorów, to ta ostatnia jest wyrazem ekonomicznego aspektu wzajemnej współpracy między państwami. Fakt ten tłumaczy się specyfiką podbranży. Z reguły wszystkie umowy są tworzone i zawierane w ramach organizacji takich jak WTO, MOP, Międzynarodowy Bank i MFW.
Pomimo faktu, że zgodnie z mocą prawną prawazwyczaj jest na równi z umową, dla europosła jest źródłem powstawania regulacji prawnych. Z reguły ta kategoria zapewnia funkcjonowanie nie tylko posła do PE, ale także większości podbranż prawa prywatnego międzynarodowego. Zwyczaje mogą istnieć samodzielnie lub mogą być określone w międzynarodowych decyzjach lub konwencjach.
Decyzje władz są specyficznym źródłem,typowe dla europosła. Co do zasady uzyskują one także swoje potwierdzenie w umowach międzynarodowych, ale w nich rozstrzygnięciom instancji gospodarczych nadaje się cechy zasad rozpatrywanego podsektora.
Ustawodawstwo krajowe staje sięźródło posła do PE tylko wtedy, gdy powstaje spór dotyczący konkretnej sytuacji. Jest brany pod uwagę jako źródło pomocnicze i dlatego odgrywa drugorzędną rolę.
Źródła międzynarodowego prawa celnego
Specyfiką tego typu źródeł jest:posługiwać się, obok powyższych form wyrazu prawa, aktami jednostronnymi i uchwałami organizacji międzynarodowych (np. WTO), a także ustawodawstwem krajowym i precedensami zwyczajowymi sądów międzynarodowych.
Źródła międzynarodowego prawa celnegoopierają się na utrwalonej praktyce stosunków między państwami w zakresie regulacji celnych. I to ona wpisuje się w zarys tworzonych traktatów i statutów międzynarodowych organizacji celnych.
Źródła prawa międzynarodowego są zróżnicowane.Ich zastosowanie w regulacji stosunków zależy nie tyle od obszaru stosunków prawnych, ile od konkretnego przypadku. Dlatego przy rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych warto odwoływać się do wszystkich dostępnych źródeł, biorąc pod uwagę ich „pion” działania.
