Średniowieczna kultura europejska opierała się nasynteza chrześcijaństwa, starożytnego dziedzictwa i cech charakterystycznych dla ludów barbarzyńskich. Charakterystyczne cechy epoki to odrzucenie bezpośredniej, doświadczalnej wiedzy o naturze świata i człowieka oraz pierwszeństwo dogmatów religijnych. Ze względu na nacisk na chrześcijańskie wyjaśnienie budowy Wszechświata i stagnację rozwoju wielu nauk od V do XIV wieku często nazywa się je „ciemnymi”. Niemniej jednak, nawet w tym okresie, wiedza człowieka o świecie poszerza się, grecko-rzymska tradycja edukacji trwa, choć w znacznie zmienionej formie, a „siedem sztuk wyzwolonych” nadal istnieje.
Podstawa wiedzy
Początek średniowiecza uważany jest za upadek ZachoduCesarstwo Rzymskie w V wieku. Naturalnie wschodzące narody i państwa przyjęły wiele z tego, co zostało odkryte, stworzone i znaczące w okresie starożytności. Podstawa systemu edukacji nie była wyjątkiem: dyscypliny, które według starożytnych Greków i Rzymian były niezbędne jako etap przygotowawczy, poprzedzający studia filozoficzne. Siedem sztuk wyzwolonych obejmowało gramatykę, dialektykę (logikę), retorykę, arytmetykę, geometrię, muzykę i astronomię. Pierwsze trzy zostały połączone w trivium – system nauk humanistycznych. Arytmetyka, geometria, muzyka i astronomia składały się na quadrivium - cztery dyscypliny matematyczne.
W starożytności
Quadrivium ukształtowało się w późnej starożytności.Za główną naukę uznano arytmetykę. Należy zauważyć, że w czasach starożytnej Grecji i Rzymu zawody, w których niewolnicy nie mogli się angażować, nazywano wolnymi sztukami. Wiązały się one wyłącznie z aktywnością umysłową i nie wymagały dużego wysiłku fizycznego. Sztuka była rozumiana nie jako artystyczne przedstawienie świata, ale jako metody praktycznego pojmowania przyrody poprzez obserwację.
Trivium powstało ostatecznie później, we wczesnym średniowieczu. Stał się pierwszym etapem edukacji. Dopiero po przestudiowaniu dyscyplin trivium można było przejść do quadrivium.
Kościół i dziedzictwo starożytne
W średniowieczu podstawą poznania Wszechświata iświatopogląd świeckiego chrześcijaństwa. Przywódcy kościelni sprzeciwiali się wierze rozumowi, dając pierwszeństwo temu pierwszemu. Jednak wielu aspektów tej doktryny nie dałoby się wyjaśnić bez wykorzystania niektórych elementów filozofii starożytnej.
Po raz pierwszy połączyć wiedzę grecko-rzymską iChrześcijańskie rozumienie świata wypróbował Marcian Capella. W swoim traktacie O małżeństwie filologii i Merkurego podzielił siedem sztuk wyzwolonych na trivium i quadrivium. Capella pokrótce opowiedziała o wszystkich dyscyplinach wchodzących w skład tego systemu. Po raz pierwszy opisuje trivium.
Dalszy rozwój trivium i quadriviumstudiował Boecjusza i Kasjodora (VI wiek). Obaj naukowcy wnieśli ogromny wkład w kształtowanie się systemu edukacji w średniowieczu. Boecjusz wypracował podstawy metody scholastycznej. Kasjodor założył w swojej posiadłości we Włoszech wiwarium, którego części składowe - szkoła, biblioteka i skryptorium (miejsce kopiowania ksiąg) - stały się później obowiązkowe w strukturze klasztorów.
Odcisk religii
Siedem sztuk wyzwolonych w średniowieczunauczany duchownych i prezentowany zgodnie z potrzebami kościoła. Studium dyscyplin było raczej powierzchowne - tylko na poziomie niezbędnym do zrozumienia dogmatów chrześcijańskich i sprawowania nabożeństw. Wszystkie siedem sztuk wyzwolonych w średniowieczu rozumiano dla celów czysto praktycznych i w dość wąskich granicach:
retoryka jest konieczna przy sporządzaniu dokumentów kościelnych i pisaniu kazań;
gramatyka nauczona rozumienia tekstów łacińskich;
dialektyka została zredukowana do logiki formalnej i uzasadniała dogmaty wiary;
arytmetyka uczyła elementarnego liczenia i była wykorzystywana w procesie mistycznej interpretacji liczb;
geometria była wymagana do budowy planów świątyń;
muzyka jest niezbędna do komponowania i wykonywania pieśni kościelnych;
astronomia była używana do obliczania dat świąt religijnych.
Edukacja w średniowieczu
We wczesnym średniowieczu siedem wolnychsztukę studiowano tylko w szkołach klasztornych. Większość ludności pozostała analfabetami. Filozoficzne dziedzictwo starożytności uważano za niemal podstawę wielu herezji, dlatego też badanie dyscyplin zostało zredukowane do punktów wskazanych powyżej. Jednak w skryptoriach starannie kopiowano nie tylko teksty chrześcijańskie, ale także dzieła poetyckie i filozoficzne starożytnych autorów. Klasztory były ostoją edukacji i wiedzy naukowej.
Sytuacja zaczęła się zmieniać w X wieku.Od tego stulecia rozpoczyna się rozkwit kultury średniowiecznej (X-XV wiek). Charakteryzuje się stopniowym wzrostem zainteresowania świeckimi aspektami życia, osobowością człowieka. Powstały szkoły katedralne, które przyjmowały nie tylko przedstawicieli duchowieństwa, ale także świeckich. W XI-XII wieku. pojawiają się pierwsze uniwersytety. Życie kulturalne stopniowo przenosi się z klasztorów i kościołów do ośrodków miejskich.
Okres renesansu karolińskiego można uznać za etap przejściowy między tymi dwiema epokami.
Siedem sztuk wyzwolonych pod rządami Karola Wielkiego
Pod koniec VIII wieku.Państwo frankońskie zjednoczyło rozległe terytoria Europy Zachodniej. Imperium osiągnęło swój szczyt za panowania Karola Wielkiego. Król zdawał sobie sprawę, że można takim państwem rządzić tylko wtedy, gdy powstanie sprawnie działający aparat biurokratyczny. Dlatego Karol Wielki postanowił dokonać zmian w istniejącym systemie edukacji.
Każdy klasztor i każdy kościół stały sięotwarcie szkół dla duchowieństwa. W niektórych studiowali także ludzie świeccy. W programie znalazło się siedem sztuk wyzwolonych. Jednak ich rozumienie ograniczało się do potrzeb kościoła.
Karol Wielki zapraszał uczonych z innych krajów, zorganizował na dworze szkołę, w której szlachta studiowała poezję, retorykę, astronomię i dialektykę.
Renesans karoliński zakończył się wraz ze śmiercią króla, ale był impulsem do późniejszego rozwoju kultury europejskiej.
Siedem sztuk wyzwolonych w średniowieczu, podobnie jak w starożytności, stanowiło podstawę edukacji. Rozpatrywano je jednak tylko w wąskich ramach praktycznego zastosowania na potrzeby kościoła chrześcijańskiego.
