W lipcu 1652 r. Za zgodą króla i wielkiegoKsiążę Wszechrosyjski Aleksiej Michajłowicz Romanow został Patriarchą Moskwy i Wszechrosyjskim Nikonem (znanym światu jako Nikita Minin). Zajął miejsce patriarchy Józefa, który zmarł 15 kwietnia tego samego roku.
Podczas ceremonii inicjacji, która odbyła się w godzSobór Zaśnięcia Nikon zmusił bojarską Dumę i cara, aby obiecali, że nie będą wtrącać się w sprawy kościoła. Tym aktem, ledwo wstąpiwszy na tron Kościoła, znacząco podniósł swój autorytet w oczach władz i zwykłych ludzi.
Związek władz świeckich i kościelnych
Zgodność króla w tej sprawie wyjaśniają pewne cele:
przeprowadzić reformę kościoła, powiększając kościółpodobny do greckiego: wprowadzić nowe rytuały, rangi, księgi (jeszcze zanim Nikon został podniesiony do rangi patriarchy, car zbliżył się do niego na podstawie tej idei, a patriarcha musiał być jej zwolennikiem) ;
rozwiązywanie zadań z zakresu polityki zagranicznej (wojna z Rzeczpospolitą i zjednoczenie z Ukrainą).
Car przyjął warunki Nikona, a także pozwolił patriarsze uczestniczyć w rozwiązywaniu ważnych spraw państwowych.
Ponadto Aleksiej Michajłowicz przyznał Nikonowitytuł „wielkiego suwerena”, który wcześniej otrzymał tylko Filaret Romanov. W ten sposób Aleksiej Michajłowicz i patriarcha zawarli ścisły sojusz, znajdując w tym własne interesy i zalety.
Początek zmian
Po zostaniu patriarchą Nikon zaczął aktywnie tłumićwszelkie próby ingerowania w sprawy kościoła. W wyniku jego energicznej działalności i porozumienia z carem pod koniec lat pięćdziesiątych XVII wieku udało się wprowadzić szereg działań, które przesądziły o głównych cechach reformy Nikona.
Transformacja rozpoczęła się w 1653 roku, kiedyUkraina została włączona do państwa rosyjskiego. To nie był przypadek. Jedyny rozkaz przywódcy religijnego przewidywał zmiany w dwóch głównych obrzędach. Kościelna reforma patriarchy Nikona, której istotą była zmiana pozycji i klęczenia, została wyrażona w następujący sposób:
łuki do ziemi zostały zastąpione kokardkami w talii;
Znak krzyża dwoma palcami, który został przyjęty w Rosji wraz z chrześcijaństwem i który był częścią świętej tradycji apostolskiej, został zastąpiony znakiem trzech palców.
Pierwsze prześladowania
Nie było pierwszych kroków w reformowaniu kościołapopierany przez autorytet rady kościelnej. Ponadto radykalnie zmienili fundamenty i tradycje zwyczajowe, które uważano za wyznaczniki prawdziwej wiary, i wywołały falę oburzenia i niezadowolenia wśród duchowieństwa i parafian.
Główne kierunki reformy kościoła patriarchyNikon był wynikiem kilku petycji na stole cara, w szczególności od jego byłych współpracowników i kolegów z nabożeństwa - Lazara, Iwana Neronowa, diakona Fiodora Iwanowa, arcykapłana Daniela, Avvakuma i Loggina. Jednak Aleksiej Michajłowicz, będąc w dobrych stosunkach z patriarchą, nie wziął pod uwagę skarg, a sam zwierzchnik kościoła pospieszył z tłumieniem protestów: Awwakum został zesłany na Syberię, Iwan Neronow został uwięziony w Kamiennym Klasztorze Zbawiciela, a arcykapłan Daniel został wysłany do Astrachania (wcześniej był duchownym pozbawionym mandatu).
Taki nieudany początek reformy zmusił Nikona do ponownego przemyślenia swoich metod i bardziej świadomego działania.
Kolejne kroki patriarchy zostały wzmocnioneautorytet hierarchów Kościoła greckiego i rady kościelnej. Stwarza to wrażenie, że decyzje podejmuje i wspiera Cerkiew Konstantynopola, co znacznie wzmocniło ich wpływ na społeczeństwo.
Reakcja na przemiany
Główne kierunki reformy kościoła patriarchyNikon stał się przyczyną rozpadu kościoła. Wierzący, którzy poparli wprowadzenie nowych ksiąg liturgicznych, rytuałów, stopni kościelnych, zaczęli nazywać się Nikonians (nowi wierzący); strona przeciwna, która broniła zwyczajowych zwyczajów i fundamentów kościelnych, nazywała się staroobrzędowcami, staroobrzędowcami lub staroobrzędowcami. Jednak Nikonianie, korzystając z patronatu patriarchy i cara, ogłosili przeciwników reformatorskich schizmatyków, zrzucając na nich winę za schizmę w kościele. Uważali swój własny kościół za dominujący, prawosławny.
Świta patriarchy
Vladyka Nikon, nie mająca przyzwoitego wykształcenia,otoczył się naukowcami, wśród których wybitną rolę odegrał Grek Arseny, wychowany przez jezuitów. Po przeprowadzce na Wschód przyjął religię mahometańską, po pewnym czasie - prawosławie, a potem - katolicyzm. Został zesłany do klasztoru Sołowieckiego jako niebezpieczny heretyk. Jednak Nikon, stając się głową kościoła, natychmiast uczynił Greka Arseny'ego swoim głównym asystentem, co wywołało szmer wśród prawosławnej ludności Rosji. Ponieważ zwykli ludzie nie mogli zaprzeczyć patriarsze, odważnie wykonali swoje plany, opierając się na wsparciu króla.
Główne kierunki reformy kościoła patriarchy Nikona
Szef kościoła nie zwrócił uwagi na niezadowolenie ludności Rosji ze swoich działań. Pewnie podążał do celu, sztywno wprowadzając innowacje w sferze religijnej.
Kierunki reformy kościoła patriarchy Nikona zostały wyrażone w następujących zmianach:
podczas obrzędu chrztu, wesela, poświęcenia świątyni, okrążanie odbywa się pod słońce (podczas gdy w starej tradycji odbywało się to na słońcu na znak naśladowania Chrystusa);
w nowych księgach imię Syna Bożego zapisywane było po grecku - Jezus, podczas gdy w starych księgach - Jezus;
podwójne (podwójne) alleluja zostało zastąpione potrójnym (trójkątnym);
zamiast Semiprosphoria (Boska Liturgia była wykonywana dokładnie na siedmiu Prosphorach), wprowadzono Pięć Prosphora;
księgi liturgiczne były teraz drukowane w drukarniach jezuickich w Paryżu i Wenecji i nie były kopiowane ręcznie; co więcej, te księgi uważano za zniekształcone, a nawet Grecy nazywali je błędnymi;
tekst Symbolu Wiary w wydaniu moskiewskim drukowanymksięgi liturgiczne porównano z tekstem Symbolu zapisanym na sakkos metropolity Focjusza; rozbieżności w tych tekstach, a także w innych księgach, doprowadziły do tego, że Nikon postanowił je poprawić i uczynić na wzór greckich ksiąg liturgicznych.
Tak w ogóle wyglądała reforma kościoła patriarchyNikon. Tradycje staroobrzędowców ulegały coraz większym zmianom. Nikon i jego zwolennicy zajęli się zmianą dawnych fundamentów kościelnych i rytuałów, przyjętych od czasu chrztu Rusi. Gwałtowne zmiany nie przyczyniły się do wzrostu autorytetu patriarchy. Prześladowania, jakim poddawani byli ludzie oddani dawnym tradycjom, doprowadziły do tego, że główne kierunki reformy kościelnej patriarchy Nikona, podobnie jak on, zostały znienawidzone przez zwykłych ludzi.
