Komunizm wojenny to taka politykaprzeprowadzone przez rząd radziecki podczas wojny domowej. Wówczas polityka komunizmu wojennego zakładała nacjonalizację dużego i średniego przemysłu, zawłaszczanie żywności, nacjonalizację banków, służbę pracy, odmowę używania pieniądza, państwowy monopol na handel zagraniczny. Ponadto polityka komunizmu wojennego charakteryzuje się darmowym transportem, zniesieniem opłat za usługi medyczne, bezpłatną edukacją i brakiem rachunków za media. Jedną z głównych cech, które możemy scharakteryzować tę politykę, jest najpoważniejsza centralizacja gospodarki.
Kiedy mówią o powodach bolszewikówTaka polityka, często mówi się, że polityka komunizmu wojennego odpowiadała marksistowskiej ideologii bolszewików, ich wyobrażeniom o nadejściu komunizmu, powszechnej równości i tak dalej. Jednak ten punkt widzenia jest błędny. Faktem jest, że sami bolszewicy w swoich przemówieniach podkreślali, że polityka komunizmu wojennego była zjawiskiem przejściowym, a było to spowodowane najtrudniejszymi warunkami wojny domowej. Bolszewik Bogdanow jeszcze przed ustanowieniem władzy komunistów pisał, że taki system wynika z warunków wojny. Jako pierwszy zasugerował nazwanie takiego systemu komunizmem wojennym. Wielu historyków twierdzi również, że komunizm wojenny jest systemem spowodowanym czynnikami obiektywnymi, a podobne systemy znaleziono w innych krajach i pod rządami innych rządów w podobnych ekstremalnych warunkach. Na przykład zawłaszczanie nadwyżek to system, w którym chłop dawał żywność po cenach ustalonych przez państwo. Dość popularny jest mit, że bolszewicy rzekomo wymyślili system zawłaszczania nadwyżki. W rzeczywistości system zawłaszczania nadwyżek został wprowadzony przez rząd carski podczas pierwszej wojny światowej. Okazuje się, że wiele środków komunizmu wojennego to nie konkretne wymysły myśli socjalistycznej, ale uniwersalne metody przetrwania gospodarki państwa w ekstremalnych warunkach.
Jednak sugerowała polityka komunizmu wojennegopod sobą i zjawiska, które można przypisać specyficznie innowacjom socjalistycznym. Są to np. Darmowy transport, anulowanie opłat za usługi medyczne, bezpłatna edukacja, brak opłat za media. Trudno będzie znaleźć przykłady, kiedy państwo jest w najtrudniejszych warunkach i jednocześnie dokonuje takich przemian. Chociaż być może wydarzenia te nie tylko korespondowały z ideologią marksistowską, ale także przyczyniły się do wzrostu popularności bolszewików.
Od dawna takiej polityki nie mamogła, a nie była potrzebna w czasie pokoju. Z biegiem czasu nastąpił kryzys w polityce komunizmu wojennego, o czym świadczyły ciągłe powstania chłopskie. W czasie wojny domowej chłopi wierzyli, że wszelka deprywacja jest zjawiskiem przejściowym, że po zwycięstwie komunistów życie stanie się łatwiejsze. Po zakończeniu wojny chłopi nie widzieli już sensu w nadmiernej centralizacji. Jeśli początek polityki komunizmu wojennego kojarzy się z rokiem 1918, to za koniec komunizmu wojennego uważa się rok 1921, kiedy zniesiono system zawłaszczania nadwyżek, a w jego miejsce wprowadzono podatek rzeczowy.
Komunizm wojenny to zjawisko, które zostało spowodowane przezz obiektywnych powodów był to środek wymuszony i został odwołany, gdy zniknęła potrzeba jego stosowania. Ograniczeniu takiej polityki sprzyjały powtarzające się powstania chłopskie, a także wydarzenia w Kronsztadzie (powstanie marynarzy w 1921 r.). Można przypuszczać, że spełniło się główne zadanie komunizmu wojennego - państwo zdołało się oprzeć, zachować gospodarkę i wygrać wojnę secesyjną.
