Latem 1944 r. Wyruszyły wojska radzieckieostateczne wyzwolenie Białorusi od Niemców. Główną treścią planu operacyjnego „Bagration” była zorganizowana ofensywa na kilku frontach, która miała wyrzucić siły Wehrmachtu z republiki. Sukces pozwolił ZSRR rozpocząć wyzwalanie Polski i Prus Wschodnich.
Dzień wcześniej
Opracowano plan strategiczny „Bagration”zgodnie z sytuacją na początku 1944 roku na Białorusi. Armia Czerwona wyzwoliła już część obwodów witebskiego, homelskiego, mohylewskiego i poleskiego republiki. Jednak jego główne terytorium nadal było okupowane przez jednostki niemieckie. Od frontu utworzono półkę skalną, która w Wehrmachcie nazywana była „białoruskim balkonem”. Sztab III Rzeszy robił wszystko, co możliwe, aby jak najdłużej utrzymać ten ważny obszar strategiczny.
Utworzono nową sieć linii do obronyokoło 250 kilometrów. Były to okopy, drut kolczasty i pola minowe. W niektórych rejonach szybko wykopano rowy przeciwpancerne. Dowództwu niemieckiemu udało się nawet powiększyć własny kontyngent na Białorusi, mimo braku siły roboczej. Według wywiadu radzieckiego w regionie przebywało nieco ponad milion żołnierzy Wehrmachtu. Czemu operacja Bagration mogła się temu przeciwstawić? Plan opierał się na ataku ponad półtora miliona żołnierzy Armii Czerwonej.
Zatwierdzenie planu
Przygotowanie do operacji pokonania Niemców w rBiałoruś rozpoczęła się pod kierunkiem Stalina w kwietniu 1944 roku. W tym samym czasie Sztab Generalny zaczął koncentrować wojska i sprzęt w odpowiednim sektorze frontu. Oryginalny plan Bagration został zaproponowany przez generała Aleksieja Antonowa. Pod koniec maja przygotował projekt operacji.
Jednocześnie kluczdowódcy na froncie zachodnim. Byli to Konstantin Rokossovsky, Ivan Chernyakhovsky i Ivan Baghramyan. Informowali o aktualnej sytuacji w swoich sektorach frontu. W dyskusji udział wzięli również Georgy Zhukov i Alexander Vasilevsky (przedstawiciele Komendy Głównej Naczelnego Dowództwa). Plan został doprecyzowany i sfinalizowany. Następnie 30 maja został zatwierdzony przez Naczelnego Wodza.
„Bagration” (plan został nazwany na cześć generałaWojna Ojczyźniana 1812 r.) Opierała się na następującym pomyśle. Obrona wroga miała być jednocześnie przebita w sześciu sektorach frontu. Następnie planowano otoczyć niemieckie formacje na flankach (w rejonie Bobrujska i Witebska), ofensywę w kierunku Brześcia, Mińska i Kowna. Po całkowitej klęsce zgrupowania armii I Front Białoruski miał udać się do Warszawy, I Bałtyk - do Królewca, a III Białoruski - w kierunku Allensteina.
Działania partyzanckie
W jaki sposób zapewniono sukces operacji Bagration?Plan opierał się nie tylko na wypełnianiu przez wojsko rozkazów Kwatery Głównej, ale także na jej aktywnym współdziałaniu z partyzantami. Aby zapewnić komunikację między nimi, utworzono specjalne zespoły zadaniowe. 8 czerwca działającym pod ziemią partyzantom nakazano przygotowanie się do zniszczenia kolei na okupowanym terenie.
W nocy 20 czerwca wysadzono w powietrze ponad 40 tysięcyszyny. Ponadto partyzanci wykoleili szeregi Wehrmachtu. Grupa „Centrum”, która znalazła się pod skoordynowanym atakiem armii radzieckiej, nie była w stanie na czas przyciągnąć rezerw na linię frontu z powodu paraliżu własnej łączności.
Operacja Witebsk-Orsza
22 czerwca rozpoczęła się aktywna faza operacjiBagration. W planie nie uwzględniono tej daty przypadkowo. Do ogólnej ofensywy wznowiono dokładnie w trzecią rocznicę ataku Niemiec na Związek Radziecki. Do prowadzenia operacji Witebsk-Orsza wykorzystano 1. Front Bałtycki i 3. Front Białoruski. W jej trakcie zlikwidowano obronę na prawym skrzydle zgrupowania „Centrum”. Armia Czerwona wyzwoliła kilka regionalnych ośrodków regionu witebskiego, w tym Orszę. Niemcy wycofywali się wszędzie.
27 czerwca Witebsk został oczyszczony z wroga.W przeddzień niemiecka grupa działająca w rejonie miasta została poddana licznym intensywnym nalotom artyleryjskim i powietrznym. Otoczono znaczną część niemieckiego personelu wojskowego. Próby wyrwania się z okrążenia przez niektóre oddziały zakończyły się niczym.
Lepel został wydany 28 czerwca.W wyniku operacji Armii Czerwonej Witebsk-Orsza 53. korpus armii wroga został prawie całkowicie zniszczony. Wehrmacht stracił 40 tysięcy zabitych i 17 tysięcy więźniów.
Wyzwolenie Mohylewa
Plan wojskowy Bagration przyjęty przez kwaterę główną brzmiał:że operacja mohylewska miała być decydującym ciosem dla pozycji Wehrmachtu. W tym kierunku siły niemieckie były nieco mniejsze niż w innych sektorach frontu. Niemniej jednak ofensywa radziecka była tutaj bardzo ważna, ponieważ odcięła wrogowi drogę do odwrotu.
W kierunku Mohylewa miały wojska niemieckiedobrze przygotowany system obronny. Każda mała osada położona przy głównych drogach zamieniła się w twierdzę. Wschodnie dojścia do Mohylewa były pokryte kilkoma liniami obronnymi. Hitler w swoich publicznych przemówieniach stwierdził, że to miasto należy za wszelką cenę utrzymać. Teraz wolno było go opuścić tylko za osobistą zgodą Führera.
23 czerwca po przeprowadzeniu uderzeń artyleryjskichsiły 2. Frontu Białoruskiego zaczęły forsować rzekę Pronya. Wzdłuż jego brzegów przebiegała zbudowana przez Niemców linia obronna. Przez rzekę zbudowano dziesiątki mostów. Wróg nie stawiał oporu, ponieważ został sparaliżowany przez artylerię. Wkrótce górny odcinek Dniepru pod Mohylewem został zmuszony. Miasto zostało zdobyte 28 czerwca po szybkim posunięciu. W sumie podczas operacji do niewoli trafiło ponad 30 tysięcy żołnierzy niemieckich. Siły Wehrmachtu początkowo wycofywały się w sposób zorganizowany, ale po zdobyciu Mohylewa odwrót ten przerodził się w panikę.
Operacja bobrujska
Operację Bobrujsk przeprowadzono na południukierunek. Miało to doprowadzić do okrążenia jednostek niemieckich, dla których Komenda przygotowywała kocioł wielkogabarytowy. Plan operacji Bagration zakładał, że zadanie to ma wykonać 1. Front Białoruski dowodzony przez Rokossowskiego.
Ofensywa pod Bobrujskiem rozpoczęła się wtedy 24 czerwcajest trochę później niż w innych sektorach frontu. W tym regionie było wiele bagien. Niemcy nie spodziewali się wcale, że żołnierze Armii Czerwonej zaczną pokonywać to bagno. Niemniej jednak wykonano trudny manewr. W rezultacie 65 Armia zadała szybki i oszałamiający cios przeciwnikowi, który nie spodziewał się kłopotów. 27 czerwca wojska radzieckie przejęły kontrolę nad drogami do Bobrujska. Rozpoczął się szturm na miasto. Bobrujsk został oczyszczony z sił Wehrmachtu wieczorem 29 czerwca. Podczas operacji zniszczono 35 Armię i 41 Korpus Pancerny. Po sukcesach wojsk radzieckich na flankach otworzyła się dla niej droga do Mińska.
Strajk Połocka
Po sukcesie w Witebsku I Front Bałtyckipod dowództwem Ivana Baghramiana ruszył do kolejnego etapu ofensywy na pozycje niemieckie. Teraz armia radziecka musiała wyzwolić Połock. Tak postanowiono w Kwaterze Głównej, koordynującej operację „Bagration”. Plan przechwytywania musiał zostać przeprowadzony jak najszybciej, ponieważ silna Grupa Armii Północ znajdowała się w tym sektorze.
Atak na Połock został przeprowadzony 29 czerwca przez siły zbrojnekilka strategicznych formacji radzieckich. Armii Czerwonej pomagali partyzanci, którzy niespodziewanie zaatakowali od tyłu małe rozproszone oddziały niemieckie. Ciosy z obu stron wprowadziły więcej zamieszania i chaosu w szeregi wroga. Garnizon Połocka zdecydował się wycofać przed zamknięciem kotła.
4 lipca wojska radzieckie wyzwoliły Połock, któryMiał też znaczenie strategiczne, ponieważ był węzłem kolejowym. Ta klęska Wehrmachtu doprowadziła do czystek personalnych. Dowódca Grupy Armii Północ, Georg Lindemann, stracił stanowisko. Jednak niemieckie kierownictwo nie mogło już zrobić nic innego. Wcześniej, 28 czerwca, to samo stało się z feldmarszałkiem Ernstem Buschem, który dowodził Grupą Armii Centrum.
Wyzwolenie Mińska
Sukcesy armii radzieckiej pozwoliły Kwaterze Głównejszybko wyznacz nowe zadania dla operacji Bagration. Plan wyzwolenia Białorusi zakładał budowę kotła pod Mińskiem. Powstał po utracie przez Niemców kontroli nad Bobrujskiem i Witebskiem. Czwarta armia niemiecka stanęła na wschód od Mińska i została odcięta od reszty świata, po pierwsze przez nacierające z północy i południa wojska radzieckie, po drugie przez naturalne przeszkody w postaci rzek. Na zachodzie płynęła rzeka. Berezyna.
Kiedy generał Kurt von Tippelskirch wydał rozkazo zorganizowanym odwrocie jego armia musiała przeprawić się przez rzekę jednym mostem i polną drogą. Niemcy i ich sojusznicy zostali zaatakowani przez partyzantów. Dodatkowo rejon przeprawy był ostrzeliwany przez bombowce. Armia Czerwona przekroczyła Berezynę 30 czerwca. Mińsk został wyzwolony 3 lipca 1944 r. W stolicy Białorusi okrążono 105 tysięcy żołnierzy Wehrmachtu. Ponad 70 zginęło, a 35 zostało wziętych do niewoli.
Marsz do krajów bałtyckich
Tymczasem siły 1 Frontu Bałtyckiegokontynuował ofensywę na północny zachód. Żołnierze pod dowództwem Baghramiana mieli przedrzeć się na Bałtyk i odciąć Grupę Armii Północ od reszty niemieckich sił zbrojnych. Krótko mówiąc, plan Bagration zakładał, że dla powodzenia operacji potrzebne jest znaczne wzmocnienie tego segmentu frontu. Dlatego 39. i 51. armie zostały przeniesione na 1. Front Bałtycki.
Kiedy rezerwy w końcu się wyczerpałypozycje wysunięte, Niemcom udało się przyciągnąć znaczne siły do Dyneburga. Teraz armia radziecka nie miała tak wyraźnej przewagi liczebnej, jak na początkowym etapie operacji Bagration. Plan wojny z piorunami do tego czasu był prawie ukończony. Żołnierzom pozostał ostatni krok, by ostatecznie wyzwolić terytorium radzieckie od najeźdźców. Pomimo lokalnego poślizgu w ofensywie, Dyneburg i Szawle zostały wyzwolone 27 lipca. Wojsko przecięło ostatnią linię kolejową prowadzącą z Bałtyku do Prus Wschodnich. Następnego dnia Jełgawa została odparta od wroga, dzięki czemu wojska radzieckie w końcu dotarły do wybrzeża morskiego.
Operacja Wilno
Po wyzwoleniu Czerniachowskiego Mińska ipokonał 4 Armię Wehrmachtu, Kwatera Główna przesłała mu nową dyrektywę. Teraz siły III Frontu Białoruskiego miały wyzwolić Wilno i przeforsować Niemen. Rozkaz zaczęto wykonywać 5 lipca, czyli dzień po zakończeniu bitwy w Mińsku.
W Wilnie był ufortyfikowany garnizon,składała się z 15 tysięcy żołnierzy. Hitler, chcąc zachować stolicę Litwy, zaczął uciekać się do zwykłych propagandowych sztuczek, nazywając miasto „ostatnią fortecą”. Tymczasem 5 Armia przedarła się przez 20 kilometrów pierwszego dnia swojej ofensywy. Niemiecka obrona była luźna i luźna ze względu na fakt, że wszystkie dywizje działające na Bałtyku zostały mocno poobijane w poprzednich bitwach. Jednak 5 lipca naziści nadal próbowali przeprowadzić kontratak. Ta próba zakończyła się niczym. Armia radziecka była już w drodze do miasta.
Dziewiątego zdobyła strategicznie ważne punkty- stacja i lotnisko. Załogi piechoty i czołgów rozpoczęły decydujący atak. Stolica Litwy została wyzwolona 13 lipca. Warto zauważyć, że żołnierzom III Frontu Białoruskiego pomagali polscy żołnierze Armii Krajowej. Na krótko przed upadkiem miasta wywołała w nim bunt.
Koniec operacji
W końcowej fazie operacji armia radzieckazakończył wyzwolenie zachodnich regionów Białorusi, położonych w pobliżu granicy z Polską. 27 lipca Białystok został odbity. W ten sposób żołnierze w końcu dotarli do przedwojennych granic państwowych. 14 sierpnia wojsko wyzwoliło Osowiec i zajęło przyczółek na Narwi.
26 lipca jednostki radzieckie znalazły się na przedmieściachBrześć. Dwa dni później w mieście nie było już niemieckich okupantów. W sierpniu rozpoczęła się ofensywa we wschodniej Polsce. Niemcy obalili go pod Warszawą. 29 sierpnia opublikowano zarządzenie Kwatery Głównej Naczelnego Dowództwa, zgodnie z którym oddziały Armii Czerwonej miały przejść do defensywy. Ofensywa została zawieszona. Operacja zakończyła się.
Po wykonaniu planu „Bagration” II wojna światowaprzeszedł do ostatniego etapu. Armia radziecka całkowicie wyzwoliła Białoruś i była teraz w stanie przeprowadzić zreorganizowaną ofensywę w Polsce. Niemcy zbliżały się do ostatecznej porażki. Tak zakończyła się wielka wojna na Białorusi. Plan Bagration został wdrożony tak szybko, jak to możliwe. Stopniowo Białoruś opamiętała się, wracając do spokojnego życia. Ten kraj ucierpiał z powodu okupacji niemieckiej prawie bardziej niż wszystkie inne republiki związkowe.
