De parlementaire republiek is een soortrepublikeinse regeringsvorm. Het belangrijkste verschil met de monarchie is dat de heerser in het land vervangbaar en gekozen is. De macht van het hoofd wordt geacht afkomstig te zijn van de kiezers of van een vertegenwoordigend orgaan.
Parlementaire republiek. Tekens
Onder deze regeringsvorm is de president alleen grondwettelijk het staatshoofd. Het leiderschap van de heerser strekt zich niet uit tot het parlement en al zijn activiteiten.
De parlementaire republiek gaat ervan uit dat het hoofdde uitvoerende macht is de premier (bondskanselier in Oostenrijk en de Bondsrepubliek Duitsland). Hij is het die al het beleid uitvoert. De premier en zijn regering zijn verantwoording verschuldigd aan het parlement.
De Italiaanse grondwet stelt dat de presidentvertegenwoordigt de eenheid van het hele volk en is het hoofd van het land. Tegelijkertijd stelt een ander artikel van de basiswet dat de leiding van het algemeen beleid en de verantwoordelijkheid voor de uitvoering ervan bij het hoofd van de ministerraad liggen. Volgens de Italiaanse constitutionele normen is de uitvoerende macht dus geconcentreerd in de handen van de premier, maar niet van de president.
Bijna alle parlementaire republieken bepalen op deze manier de status van de president.
Enigszins ongebruikelijk voor het opgegeven formulierde juridische structuur is aanwezig in de Oostenrijkse grondwet. De wet bepaalt dat de hoogste uitvoerende organen de federale president, staatssecretarissen, federale ministers en leden van de deelstaatregering zijn. Tegelijkertijd bevat de grondwet een zeer gedetailleerde lijst van presidentiële bevoegdheden. Deze lijst maakt duidelijk dat het staatshoofd slechts een formele heerser is.
Dezelfde situatie wordt waargenomen in de basiswet van Griekenland.
Opgemerkt moet worden dat een parlementaire republiekals regeringsvorm is gebaseerd op het principe dat de president optreedt als een "arbiter" die de takken van de staatsmacht in evenwicht houdt. Zo wordt de plaats van het hoofd van het land in de structuur van organen bepaald, de bevoegdheden en het verkiezingssysteem vastgesteld. De details van de interactie met andere autoriteiten worden ook bepaald.
De bevoegdheden van het hoofd van de parlementaire republiek zijn vergelijkbaarop de bevoegdheden van een constitutionele monarch. In zowel het eerste als het tweede geval is de macht van de heerser puur symbolisch. Tegelijkertijd neemt tijdens een politieke crisis de rol van het hoofd van het land dramatisch toe. Alleen de president is in staat de continuïteit van de macht en de politieke stabiliteit te behouden.
Parlementaire republiek (als een regeringsvorm)typisch voor veel landen. Zo is bijvoorbeeld een dergelijk politiek systeem opgericht in de Bondsrepubliek Duitsland, Italië, Zwitserland, Hongarije, Oostenrijk, Ierland en andere mogendheden. Van de voormalige republieken van de Sovjet-Unie heeft alleen Letland een parlementaire republiek.
Deze regeringsvorm heeft zeker positieve en negatieve kenmerken.
Het belangrijkste voordeel van het systeem is datkracht is meer geconcentreerd in één lichaam. Beslissingen worden genomen bij meerderheid van stemmen. In een parlementaire republiek is er geen ambtenaar of enige instantie die de uitvoering van parlementaire besluiten kan belemmeren.
In dit systeem worden de grenzen van de verantwoordelijkheid voor politieke acties gezien. In dit geval weet de kiezer precies wie de schuldige is van de mislukking.
Het is ook belangrijk dat de regering rechtstreeks door de kiezers wordt gevormd. Bij verkiezingen ondergaan alle kandidaten een soort vertrouwensproef.
In een parlementaire republiek sluit de suprematie van het parlement de machtsconcentratie in één hand uit.
