Relatie tussen de concepten cultuur en beschavingis een nogal complex probleem. Sommige filosofen beschouwen ze als bijna synoniem, maar er is ook een groot aantal mensen die deze termen gebruiken en ze als antagonistisch beschouwen. Denk eens na over de betekenis en oorsprong van deze woorden. "Cultuur" verscheen in het oude Rome en betekende oorspronkelijk de teelt van het land. De etymologie van de term "beschaving" komt van het Latijnse "civis" (wat stadsbewoner, burger betekent). Dit concept betekende een zekere mate van ontwikkeling van sociale relaties (wetten, staatsinfrastructuur), het dagelijks leven (openbare gebouwen, wegen, watervoorziening, enz.), gewoonten en kunst (ethiek en esthetiek).
Zoals je kunt zien, waren aan de ene kant de Romeinen inbegrepencultuur (in de huidige opvatting) in de meer algemene term 'beschaving', en aan de andere kant verzetten ze zich ertegen als iets landelijks en barbaars tegenover het stedelijke, verlichte en verfijnde. We kunnen echter zeker zeggen dat aan het begin van de mensheid beide verschijnselen niet antoniem waren. We zeggen immers: "de cultuur van oude beschavingen", waarmee wordt bedoeld een organische versmelting van technische verworvenheden en mythologie, kunst en wetenschap van een of ander land op een bepaald niveau van vooruitgang.
Een mens past zich niet aan de wereld om hem heen aan,maar probeert het te transformeren. Daarom kunnen we vol vertrouwen zeggen dat zowel cultuur als beschaving een manifestatie zijn van de progressieve ontwikkeling van de menselijke samenleving, dat wil zeggen, een gevolg van vooruitgang. Aan de ene kant probeert een persoon de wetten die in de natuur bestaan te begrijpen en deze te gebruiken om extra materiële voordelen voor zijn bestaan te verkrijgen. Aan de andere kant probeert hij zijn plaats in deze wereld te realiseren, de verloren harmonie te vinden, het doel van zijn leven te begrijpen.
Tot de Nieuwe Tijd deden cultuur en beschaving dat niettegengesteld, maar vulden elkaar wederzijds aan. De natuurwetten werden opgevat als normen die door God (of goden) waren vastgesteld, en dus had de sfeer van het spirituele een actieve wisselwerking met de materiële wereld. Gods schepping - de mens - schiep een andere natuur, die ook deelnam aan hemelse harmonie, hoewel deze tot uiting kwam in schijnbaar alledaagse dingen als een watermolen, diepploegende ploeg en bankleningen.
Wat is de essentie van de confrontatie waarincultuur en beschaving? De eerste werkt met eeuwige waarden (de klassiekers raken nooit verouderd), en de tweede komt voort uit het feit dat gadgets verouderd raken, ze worden vervangen door andere, geavanceerder. De moderne wetenschap is pragmatisch (voornamelijk alleen die industrieën worden gefinancierd die tastbare dividenden opleveren), terwijl de prestaties van de geest niet altijd de kosten dekken. Kunst, literatuur, religie zijn gebaseerd op de prestaties van alle voorbije tijdperken, terwijl elk niveau van de volgende fase van vooruitgang vaak zelfvoorzienend is.
